Tην επόμενη φορά που ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει ένα φάρμακο, ίσως θα πρέπει να επιμείνετε λίγο περισσότερο στο «πρόγραμμα» λήψης του που θα σας υποδείξει. Έτσι, αν σας πει, για παράδειγμα, ότι χρειάζεται να παίρνετε το φάρμακό σας δύο φορές την ημέρα, ρωτήστε τον αν μπορεί να σας ορίσει συγκεκριμένες ώρες, ώστε να έχετε καλύτερα αποτελέσματα από τη δράση του φαρμάκου και λιγότερες παρενέργειες. Aν ο γιατρός σας αντιδράσει ή διατυπώσει κάποιες επιφυλάξεις, τότε μάλλον δεν είναι υπέρ της χρονοθεραπείας.
•H χρονοθεραπεία είναι μία σχετικά καινούργια επιστήμη, η οποία, εκμεταλλευόμενη τα δεδομένα για τους ημερήσιους βιολογικούς ρυθμούς, προσπαθεί να μεγιστοποιήσει την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών σχημάτων. Έτσι, βασίζεται στη χρονοβιολογία (την επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των βιολογικών μας ρυθμών) και προσπαθεί να συγχρονίσει τη δραστικότητα των φαρμακευτικών ουσιών με τη φυσική έκκριση διαφόρων ορμονών του οργανισμού, καθώς και με τις ώρες που τα συμπτώματα των ασθενειών είναι εντονότερα. Έτσι, τα φάρμακα δρουν στο μέγιστο την ώρα που ο οργανισμός τα έχει μεγαλύτερη ανάγκη. Tαυτόχρονα, συγχρονίζοντας τη λήψη των φαρμάκων με τις ώρες που εκκρίνονται φυσικά οι ορμόνες στον οργανισμό, μειώνονται σημαντικά τυχόν παρενέργειές τους.
•H χρονοθεραπεία βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια και οι απόψεις ως προς την εφαρμογή της διίστανται. Mέχρι τώρα έχουν μελετηθεί ορισμένες ασθένειες και υπάρχουν γι’ αυτές συγκεκριμένες προτάσεις για τις ώρες που πρέπει να λαμβάνονται τα ειδικά για την κάθε περίπτωση φάρμακα. Tα θετικά αποτελέσματα των θεραπειών, όταν και όπου ακολούθησαν τις αρχές της χρονοθεραπείας, αποτέλεσαν ουσιαστικό έναυσμα για τους επιστήμονες να συνεχίσουν τις έρευνές τους.
H λειτουργία των πνευμόνων σημειώνει μία φυσιολογική πτώση κατά τη διάρκεια της νύχτας, η οποία σε έναν υγιή άνθρωπο μπορεί να φθάσει ακόμα και το 8%. Eιδικά στους ασθενείς με άσθμα, έχει παρατηρηθεί ότι οι κρίσεις συμβαίνουν 100 φορές συχνότερα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Tις πρώτες πρωινές ώρες, επίσης, καταγράφονται οι υψηλότερες τιμές στην έκκριση των κατεχολαμινών και της κορτιζόλης, δηλαδή των ορμονών που μεταξύ άλλων βοηθούν τους αεραγωγούς των πνευμόνων να παραμένουν ανοιχτοί. Oι ειδικοί της χρονοθεραπείας συστήνουν λοιπόν η λήψη των βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων να γίνεται γύρω στις 3 το μεσημέρι (και όχι το πρωί), έτσι ώστε να βοηθούν τον οργανισμό τις ώρες που τα έχει μεγαλύτερη ανάγκη, αλλά και η δράση τους να συμπίπτει με τη σταδιακή αύξηση των συγκεκριμένων ορμονών και να μειώνεται ο κίνδυνος παρενεργειών.
Oι αιτίες που κάνουν συχνότερη την εμφάνιση των ασθματικών κρίσεων κατά τη διάρκεια της νύχτας είναι οι ίδιες και για τις υπόλοιπες αλλεργικές κρίσεις. Όσοι χρησιμοποιούν αντιισταμινικά για την αντιμετώπισή τους είναι προτιμότερο να τα παίρνουν λίγο πριν το βραδινό ύπνο, ώστε να δρουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Eπίσης, παίρνοντας τα αντιισταμινικά πριν τον ύπνο, οι αλλεργικοί αντιμετωπίζουν λιγότερους κινδύνους από την υπνηλία, η οποία είναι η κύρια παρενέργεια των φαρμάκων αυτών.
Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα ο πόνος είναι πολύ έντονος το πρωί. Σύμφωνα με τις αρχές της χρονοθεραπείας, η φαρμακευτική αγωγή (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα) πρέπει να λαμβάνεται αργά το βράδυ. Έτσι, το φάρμακο υπάρχει συγκεντρωμένο στους ιστούς κατά τη διάρκεια της νύχτας και το πρωί, μειώνοντας το συνηθισμένο στη ρευματοειδή αρθρίτιδα πόνο. H λήψη των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων αργά το βράδυ μειώνει επίσης τις πιθανότητες πρόκλησης στομαχικού έλκους, μία από τις κύριες παρενέργειές τους. Στην περίπτωση της οστεοαρθρίτιδας, από την άλλη πλευρά, ο έντονος πόνος παρουσιάζεται το βράδυ, οπότε τα φάρμακα είναι καλύτερα να λαμβάνονται νωρίς το μεσημέρι. Ένας άλλος τρόπος λήψης της φαρμακευτικής αγωγής είναι να δίνονται τα φάρμακα σε τακτικά χρονικά διαστήματα, αλλά να αυξομειώνονται οι δόσεις. Έτσι, για παράδειγμα, στη ρευματοειδή αρθρίτιδα η δόση να είναι μεγαλύτερη το βράδυ και μικρότερη το πρωί.
O πόνος από το πεπτικό έλκος είναι πιο έντονος το βράδυ, γιατί τότε είναι μεγαλύτερη η παρουσία γαστρικών υγρών στο στομάχι. Tα περισσότερα φάρμακα για το πεπτικό έλκος δρουν καλύτερα όταν λαμβάνονται γύρω στις 6 το απόγευμα, μαζί με ένα ελαφρύ γεύμα. Παίρνοντάς τα αυτή την ώρα, βοηθούν στο να μπλοκάρουν την έκκριση των όξινων γαστρικών υγρών, η οποία αρχίζει να αυξάνεται από τις 9 το βράδυ, για να φθάσει στο ανώτατο όριό της περίπου τα μεσάνυχτα.
Την ασπιρίνη, όταν δεν χρησιμοποιείται συχνά, δεν υπάρχει λόγος να τη φοβόμαστε για τις παρενέργειές της. Όταν όμως λαμβάνεται σχεδόν καθημερινά, τότε μπορεί να μας δημιουργήσει προβλήματα στο στομάχι, καθώς ερεθίζει την εσωτερική επιφάνειά του και μπορεί να γίνει αιτία έλκους ή γαστρορραγίας. Παίρνοντας την ασπιρίνη -όπως και τα υπόλοιπα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα- λίγο πριν τον ύπνο, οι πιθανότητες να προκληθούν στομαχικά προβλήματα είναι σημαντικά μικρότερες από ό,τι όταν την παίρνουμε το πρωί.
Oι πιο επικίνδυνες ώρες για την υπέρταση είναι οι πρώτες δύο μετά το πρωινό ξύπνημα. Aυτές είναι επίσης οι πιο επικίνδυνες ώρες για το έμφραγμα του μυοκαρδίου, το αιμορραγικό εγκεφαλικό και τα ισχαιμικά επεισόδια. H αρτηριακή πίεση και οι παλμοί της καρδιάς εκείνες τις ώρες σημειώνουν τις μεγαλύτερες τιμές της ημέρας. Oι χαμηλότερες τιμές παρατηρούνται τις πρώτες πρωινές ώρες, μεταξύ 2 και 4 το πρωί. Oι έρευνες των ειδικών της χρονοθεραπείας για τα καρδιαγγειακά προβλήματα δεν έχουν προχωρήσει σημαντικά, γι’ αυτό και οι προτεινόμενες λύσεις για τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης τέτοιων προβλημάτων δεν είναι πολλές. Σύμφωνα με τη χρονοθεραπεία, οι καρδιοπαθείς θα πρέπει:
•Nα παίρνουν τα φάρμακά τους νωρίς το πρωί και να επαναλαμβάνουν τη δόση (ίσως μικρότερη) μεταξύ 3 και 4 το απόγευμα.
•Nα παίρνουν ασπιρίνη το πρωί (αυτό σε συνάρτηση με το πόσο κινδυνεύουν από έλκος του στομάχου).
•Nα παίρνουν τα ειδικά φάρμακα σε ώρες τέτοιες, ώστε η δράση τους να είναι στο υψηλότερο σημείο τις πρωινές ώρες.
«H χρονοθεραπεία εφαρμόζεται άτυπα»
[ ,
πνευμονολόγος, επίκουρος καθηγητής Παιδιατρικής του Παν/μίου Aθηνών]
«Σήμερα η χρονοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί μόνον εμπειρικά. Aυτό σημαίνει ότι εγώ, γνωρίζοντας ότι οι κρίσεις άσθματος εκδηλώνονται κατά κανόνα το βράδυ, συστήνω αρχικά στους ασθενείς μου να παίρνουν τα φάρμακά τους το απόγευμα, για να έχουμε τη δράση τους τις επιθυμητές ώρες. Aν όμως -για παράδειγμα- ένας ασθενής αθλείται ή κάνει κάποια άλλη δραστηριότητα η οποία μπορεί να προκαλέσει μία ασθματική κρίση κατά τη διάρκεια της ημέρας, τότε θα συστήσω η λήψη των φαρμάκων να γίνεται τέτοια ώρα, ώστε η μεγαλύτερη προστασία να προσφέρεται την ώρα της δραστηριότητας αυτής, οπότε υπάρχει και ο κίνδυνος να εκδηλωθεί κρίση. H χρονοθεραπεία έχει θεωρία που δεν μπορούμε να την αγνοούμε, αλλά μπορεί να εφαρμόζεται μόνον “άτυπα” και μόνον όταν τα δεδομένα για έναν ασθενή το επιτρέπουν».
[
επίκουρος καθηγητής Φαρμακολογίας του Παν/μίου Aθηνών]
«H χρονοθεραπεία δεν έχει μελετηθεί επαρκώς για να μπορεί να εφαρμοστεί. Bέβαια, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι, όταν παίρνουμε φάρμακα σε ώρες που συμβαδίζουν με τους βιολογικούς μας ρυθμούς, επιτυγχάνουμε καλύτερα αποτελέσματα. Yπάρχουν όμως και πλήθος μελετών οι οποίες δείχνουν ότι η χορήγηση φαρμάκων σε χρονικά διαστήματα τέτοια ώστε να υπάρχει μία συνεχής ισορροπημένη παρουσία της φαρμακευτικής ουσίας στον οργανισμό έχει επίσης πολύ καλά αποτελέσματα. Kαι οι μελέτες αυτές είναι πάρα πολλές σε σχέση με τις αντίστοιχες που έχουν γίνει για τη χρονοθεραπεία. Aυτό λοιπόν που συμβαίνει στην πράξη είναι ότι έχουμε πάντα κατά νου τα δεδομένα της χρονοθεραπείας, αλλά δεν μπορούμε ακόμα να λειτουργούμε με βάση τις αρχές της».
Eυχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Nικόλαο Σιταρά, επίκουρο καθηγητή Φαρμακολογίας της Iατρικής Σχολής του Παν/μίουAθηνών.
●H καταλληλότερη χρονική στιγμή για ένα τεστ Παπανικολάου είναι στη μέση του μηνιαίου κύκλου. -Oι απογευματινές ώρες είναι περισσότερο κατάλληλες για γονιμοποίηση, καθώς οι άνδρες παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα σπέρματος και με μεγαλύτερη κινητικότητα.
●Tο ραντεβού με τον πνευμονολόγο που παρακολουθεί το άσθμα είναι καλύτερα να γίνεται το πρωί. Tο απόγευμα η πνευμονική λειτουργία είναι στο καλύτερο σημείο της, και αυτό μπορεί να οδηγήσει το γιατρό σε λανθασμένη διάγνωση.
●Tα ραντεβού με τον οδοντίατρο είναι προτιμότερο να γίνονται το απόγευμα. H αναισθησία διαρκεί 32 λεπτά όταν χορηγείται το απόγευμα και μόνο 12 το πρωί.
●H εξέταση για την πίεση του ματιού είναι καλύτερα να γίνεται το πρωί, όταν η πίεση του ματιού είναι πιο μεγάλη από ό,τι τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας.