Η προσφατη ειδηση ότι ο Αμερικανικός Oργανισμός Φαρμάκων (FDA) μελετά την ασφάλεια της βοτουλινικής τοξίνης -ευρύτατα γνωστής με την εμπορική της ονομασία, δηλαδή ως botox- προκάλεσε έντονη ανησυχία. Συγκεκριμένα, ο FDA ανακοίνωσε ότι δέχθηκε αναφορές για την ασφάλεια της βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α (botox) και τύπου Β (myobloc), οπότε ο προβληματισμός για την ασφάλεια του botox, του πλέον δημοφιλούς προϊόντος στις κοσμητικές επεμβάσεις, είναι λογικός. Είναι όμως και δικαιολογημένος; Σε μια προσπάθεια να ξεδιαλύνουμε τι ακριβώς συμβαίνει, απευθυνθήκαμε στον πλαστικό χειρουργό κ. Χρήστο Στριγγλή, επιμελητή Α΄ του τμήματος Πλαστικής Χειρουργικής και Εγκαυμάτων του Νοσοκομείου «ΚΑΤ».

● Κύριε Στριγγλή, η είδηση ότι ο Αμερικανικός Oργανισμός Φαρμάκων μελετά την ασφάλεια του botox γεννά ανησυχία σε όσους κάνουν ενέσεις αυτής της ουσίας. Πόσο δικαιολογημένη είναι αυτή η ανησυχία;
O FDA εξέδωσε μια ανακοίνωση, στις 8 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με την οποία διερευνάται η αναφορά για συγκεκριμένες αντιδράσεις που ακολούθησαν τη χρήση βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α και Β σε θεραπεία ασθενών με νεανική εγκεφαλική παράλυση. Πρόκειται, λοιπόν, για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση στα οποία γίνονται ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης σε πολύ μεγαλύτερη δόση από αυτήν που εφαρμόζεται στην κοσμητική. Να διευκρινίσουμε ότι ο FDA έχει εγκρίνει τη χρήση του botox για το βλεφαροσπασμό, την αυχενική δυστονία, την υπεριδρωσία και τις ρυτίδες ανάμεσα στα φρύδια. Στο δε myobloc έχει δοθεί έγκριση για την αυχενική δυσκαμψία και για την εγκεφαλική παράλυση ενηλίκων. Ωστόσο, σε περίπου 60 χώρες, εκτός των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έχει εγκριθεί από το 1995 η χρήση του botox και για την εγκεφαλική παράλυση. Αντιθέτως, στην Αμερική η χρήση του γι’ αυτή την πάθηση αφήνεται στην κρίση των γιατρών.
● Αναφέρθηκε ότι οι ασθενείς εμφάνισαν σοβαρότατη αναπνευστική ανεπάρκεια, ενώ σημειώθηκαν και θανατηφόρα περιστατικά που αποδίδονται στη διάχυση της βοτουλινικής τοξίνης πέρα από το σημείο της ένεσης, παραλύοντας τους μυς της αναπνοής και της κατάποσης. Πόσο πιθανό είναι αυτό;
Υπενθυμίζω ότι τα περιστατικά αυτά αφορούν ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α και Β σε παιδιά με εγκεφαλική παράλυση. Μάλιστα, η δυσφαγία και κατ’ επέκταση η αδυναμία κατάποσης αναφέρεται στο φύλλο οδηγιών του botox ως συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια μετά τη χρήση του για την αυχενική δυστονία. Ωστόσο, τα συμπτώματα αυτά δεν αφορούν τις κοσμητικές ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α. Η δόση της βοτουλινικής τοξίνης που χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς λόγους είναι από 3-14 φορές υψηλότερη αυτής που χρησιμοποιείται στην κοσμητική.
● Όταν η βοτουλινική τοξίνη εφαρμόζεται στην κοσμητική, μπορεί να διαχυθεί πέρα από το σημείο της ένεσης, απειλώντας τους μυς της αναπνοής ή της κατάποσης;
Αυτό είναι αδύνατο να συμβεί στις κοσμητικές ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης, επειδή έχουν αποκλειστικά τοπική δράση. Εκεί που θα εγχυθεί η ένεση, εκεί θα δράσει. Oι δόσεις που γίνονται στην αισθητική είναι πέντε γραμμές ινσουλίνης (0,05 cc). Δηλαδή, το ένα εικοστό του εκατοστού. Είναι ελάχιστες. Η βοτουλινική τοξίνη διαχέεται σε απόσταση το πολύ ενός εκατοστού από το σημείο της ένεσης και προκαλεί τοπικά προσωρινή αδρανοποίηση του μυός. Είναι αδύνατο να μεταφερθεί επιλεκτικά στους αναπνευστικούς μυς ή σε αυτούς που ελέγχουν την κατάποση. Είναι δε τόσο ευαίσθητη, που αδρανοποιείται με την ελάχιστη παρουσία αλκοόλ. Γι’ αυτό και κατά την εφαρμογή των ενέσεων δεν καθαρίζουμε το δέρμα με οινόπνευμα, αλλά με φυσιολογικό ορό, ούτως ώστε να μην επηρεαστεί η τοξίνη.
● Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες της βοτουλινικής τοξίνης, ακόμη και όταν χρησιμοποιείται σε τόσο μικρές δόσεις για κοσμητικούς λόγους;
Το μόνο που μπορεί να πάθει κάποιος είναι μια μικρή βλεφαρόπτωση, η οποία όμως διορθώνεται με τη χρήση ενός κολλυρίου σχετικά εύκολα μέσα σε διάστημα μίας εβδομάδας. Αν παρατηρήσει, λοιπόν, ο ενδιαφερόμενος ότι 2-3 ημέρες μετά την ένεση «πέφτει» λίγο το βλέφαρο, πρέπει να αποταθεί αμέσως στο γιατρό του. Επίσης, εκείνο που πρέπει να προσέχει ο ειδικός, από αισθητική άποψη, είναι η αποφυγή των υπερβολών. Κάθε πρόσωπο έχει τους μιμητικούς μυς, οι οποίοι ευθύνονται για τις εκφράσεις μας. Σε αυτούς του μυς επεμβαίνουμε με τις ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης. Αλλά το πρόσωπό μας δεν πρέπει να χάνει τελείως τις εκφράσεις του. O γιατρός πρέπει να κρίνει μέχρι ποιο όριο θα φτάσει.
● Πάντως, έχουν γίνει και παλαιότερα αναφορές για την ασφάλεια των ενέσεων με βοτουλινική τοξίνη.
 Δυστυχώς, πάντα θα υπάρχουν τέτοιες αναφορές. Μην ξεχνάτε ότι ζούμε στην εποχή των βιομηχανικών ανταγωνισμών και των αντικρουόμενων οικονομικών συμφερόντων. Σύντομα, μάλιστα, αναμένεται να κυκλοφορήσει ένα ακόμη προϊόν, της ίδιας εταιρείας που παράγει το botox, το οποίο θα έχει ένδειξη μόνο για τις ρυτίδες. Ωστόσο, στο υπάρχον φύλλο οδηγιών του botox αναφέρεται έμμεσα ότι είναι κατάλληλο για τις ρυτίδες, οι οποίες αναγράφονται με την επιστημονική τους ονομασία ως «εστιακές δυστονίες».
● Είναι αλήθεια ότι μπορεί να δημιουργηθούν ρυτίδες σε άλλα σημεία του προσώπου, ως «αντίδραση» του δέρματος από τη χρήση της βοτουλινικής τοξίνης; Παλαιότερα είχε αναφερθεί αυτός ο κίνδυνος για τις ενέσεις ανάμεσα στα φρύδια.
Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μετά την ένεση αδρανοποιείται προσωρινά και κατά τόπους ο μυς του μετώπου, οπότε ο ενδιαφερόμενος καταβάλλει μεγαλύτερη προσπάθεια να κινήσει το μέτωπό του. Αυτή η έντονη προσπάθεια «σηκώνει» τα κροταφικά σημεία του μετώπου και έτσι προκαλούνται λίγες ρυτίδες. Η κατάσταση αντιμετωπίζεται με συμπληρωματικές ενέσεις στα πλάγια του μετώπου. Πάντως, πρέπει να γίνεται εξαρχής λελογισμένη χρήση της βοτουλινικής τοξίνης, ώστε να μην αδρανοποιείται εντελώς το μέτωπο, έστω και αν πρόκειται για προσωρινή κατάσταση (η δράση του botox δεν είναι μόνιμη). Επίσης, καλό είναι, όποιος κάνει ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης να επισκέπτεται το γιατρό του μετά από μία εβδομάδα για τυχόν διορθωτικές παρεμβάσεις. Συνιστάται, επίσης, οι ενέσεις να γίνονται από εξειδικευμένο γιατρό (πλαστικό χειρουργό ή δερματολόγο) και όχι σε κέντρα αισθητικής.
● Πότε δεν επιτρέπονται οι ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης;
Απαγορεύεται ρητά η χρήση τους σε άτομα με γνωστή υπερευαισθησία στο σύμπλοκο της νευροτοξίνης τύπου Α και σε όσους έχουν βαριά μυασθένεια. Επίσης, πρέπει να αποφεύγονται στις εγκύους και τις θηλάζουσες, καθώς και σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Γι’ αυτό και οι ενδιαφερόμενες γυναίκες πρέπει πάντα να ενημερώνουν το γιατρό τους για την κατάστασή τους.
● Τι συμβουλεύετε όσους κάνουν ήδη botox για αισθητικούς λόγους ή όσους προτίθενται να κάνουν άμεσα;
Να μην ανησυχούν. Με βάση επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία, οι ενέσεις βοτουλινικής τοξίνης τύπου Α είναι από τις πλέον ασφαλείς μεθόδους για τη διόρθωση των ρυτίδων του προσώπου. Εξάλλου, ο FDA δεν ζήτησε τη διακοπή της χρήσης της βοτουλινικής τοξίνης. Και πώς θα μπορούσε άλλωστε να κάνει κάτι τέτοιο, βασιζόμενος μόνο σε κάποιες αναφορές και όχι σε τεκμηριωμένα στοιχεία;