Η μουσική, πέρα από την τέρψη των αισθήσεών μας, επενεργεί ευεργετικά και στην υγεία μας, σύμφωνα με τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία. Γι’ αυτό και σε πολλά νοσοκομεία -κυρίως του εξωτερικού- ακούγεται μουσική τόσο στα δωμάτια των ασθενών όσο και στο χειρουργείο! Εμείς με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής στις 21 Ιουνίου συζητήσαμε για το θεραπευτικό ρόλο της με τον αμερικανό αναισθησιολόγο-μουσικοθεραπευτή δρ. Fred Schwartz κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής του στη χώρα μας, όπου μίλησε στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο γι’ αυτό το ενδιαφέρον θέμα.

1| Δρ. Schwartz, τι συμβαίνει στον οργανισμό μας όταν ακούμε μουσική;
Η μουσική επηρεάζει την καρδιά, το πιο ευάλωτο από όλα τα όργανα του σώματός μας στο στρες. Η μουσική μειώνει τους παλμούς της καρδιάς, ελαττώνει την πίεση του αίματος και εξασφαλίζει την πιο ομαλή ροή του. Επίσης, επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Εάν κοιτάξει κανείς τα εγκεφαλογραφήματα των ασθενών που ακούν μουσική, θα παρατηρήσει μια εξομάλυνση της λειτουργίας των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου.

2| Στο νοσοκομείο όπου εργάζεστε (Piedmont Hospital, Atlanta, Georgia) πώς επιλέγετε τη μουσική που θα ακούσει ο ασθενής;
Oι προσωπικές προτιμήσεις του ασθενούς είναι πάντα η καλύτερη επιλογή. Μερικές φορές χρειάζεται να τους καθοδηγήσουμε, αλλά αν έχουν ήδη υπόψη τους κάποια κομμάτια που γνωρίζουν ότι τους ηρεμούν, τότε μπορούν να τα ακούσουν στο δωμάτιό τους και να «χρωματίσουν» το χώρο τους, μεταμορφώνοντάς τον από ένα μάλλον εχθρικό περιβάλλον σε ένα χώρο ηρεμίας.

3| Συζητάτε, λοιπόν, με τον ασθενή για το τι θέλει να ακούσει;
Ακριβώς! Και αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο που συχνά απουσιάζει από τη σχέση γιατρού-ασθενούς στις μέρες μας. Δημιουργούμε ένα δίαυλο επικοινωνίας με τον ασθενή, τον ρωτάμε για τις προτιμήσεις του και του δίνουμε τη δυνατότητα να διαλέξει, σε μια στιγμή της ζωής του όπου τα περιθώρια των επιλογών του είναι μικρά. Η διαδικασία αυτή μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε τον ασθενή με ένα διαφορετικό τρόπο. Oι μουσικοθεραπευτές εμπλέκονται συναισθηματικά με τον ασθενή και καλλιεργούν μια πιο προσωπική σχέση μαζί του, τη στιγμή που οι γιατροί συχνά δεν μπορούν να του αφιερώσουν τόσο χρόνο.

4| Ποια είδη μουσικής θεωρούνται θεραπευτικά;
Για τους περισσότερους ασθενείς, το ροκ εν ρολ και η πολύ δυνατή μουσική δεν έχουν θεραπευτική δράση. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, κυρίως στα παιδιά και στους εφήβους, μπορεί να συμβάλλουν στη μείωση του στρες. Γενικότερα βέβαια προτιμάμε την κλασική μουσική. Αν όμως αυτή δεν αρέσει σε κάποιον, τότε θα μπορούσε να ακούσει ελαφριά μουσική σε πιάνο ή μουσική με γυναικείες φωνές. Στο νοσοκομείο, επίσης, χρησιμοποιούμε πολλά soundtracks από έργα όπως, λόγου χάρη, το «Out of Africa» ή το «Somewhere in Time». Επίσης, βάζουμε και new age μουσική.

5| Είναι προτιμότερα τα τραγούδια ή η μουσική χωρίς στίχους;
Όταν κάποιος ακούει για πρώτη φορά μουσική στο χώρο του νοσοκομείου, είναι προτιμότερο να αποφύγει τα πολλά ερεθίσματα, όπως τα τραγούδια, που μάλλον δεν θα τον βοηθήσουν να χαλαρώσει (επειδή προκαλούν συναισθηματική φόρτιση). Εάν όμως έχει ξανακούσει τα συγκεκριμένα τραγούδια και γνωρίζει ότι τον ηρεμούν, τότε θα ήταν ωφέλιμα γι’ αυτόν.

6| Η μουσική μπορεί να ανακουφίσει από τον πόνο;
Έχουμε παρατηρήσει πως όταν βάζουμε μουσική στους ασθενείς που πρόκειται να χειρουργηθούν, τότε μπορεί να τους χορηγήσουμε μικρότερες δόσεις αναισθητικών φαρμάκων. Επίσης, οι έρευνες δείχνουν ότι όταν κάποιος ακούει μουσική πριν, κατά τη διάρκεια, καθώς και μετά από μια χειρουργική επέμβαση, μειώνονται τα επίπεδα των ορμονών του στρες, καθώς και η ένταση του πόνου, ακόμη και δύο μέρες αφότου σταματήσει να ακούει μουσική! Η δράση της μουσικής, δηλαδή, είναι παρατεταμένη. Επίσης, έχουμε διαπιστώσει ότι οι ασθενείς που ακούν μουσική, μετεγχειρητικά έχουν ανάγκη από μικρότερες δόσεις παυσίπονων.

7| Πιστεύετε ότι στο μέλλον οι γιατροί θα συνταγογραφούν και μια «δόση» μουσικής μαζί με τα φάρμακα;
Ίσως. Μερικές φορές μάλιστα χρησιμοποιούμε μόνο τη μουσική, όπως π.χ. στην περίπτωση της καισαρικής τομής με επισκληρίδιο, όπου θέλουμε να αποφύγουμε τη χορήγηση ελαφράς νάρκωσης. Παίζουμε, λοιπόν, στις εγκύους μουσική που τους αρέσει, τόσο πριν μπουν στο δωμάτιο του χειρουργείου όσο και όταν βρεθούν σε αυτό, κι έτσι είναι λιγότερο στρεσαρισμένες.

8| Σε ποια άλλα ιατρικά πεδία μπορεί να εφαρμοστεί η μουσικοθεραπεία;
O ρόλος των μουσικοθεραπευτών είναι πολύ σημαντικός στα παιδιατρικά νοσοκομεία. Συχνά δεν είναι εύκολο το παιδί να καθίσει ήσυχο και ορισμένες φορές είμαστε υποχρεωμένοι ακόμη και να το ναρκώσουμε προκειμένου να κάνουμε μια επέμβαση. Η μουσικοθεραπεία μάς επιτρέπει ακόμη και να αποφύγουμε τη νάρκωση, ιδιαίτερα όταν ένα παιδί είναι συνεργάσιμο. Επίσης, μπορεί να προσφέρει πολλά στους καρδιοπαθείς σε όσους έχουν πολύ στρες και δεν μπορούν να κοιμηθούν, αλλά και στη μονάδα εντατικής θεραπείας.

9| Η μουσική μπορεί να επηρεάσει και το έργο του χειρουργού;
Oι περισσότεροι χειρουργοί ωφελούνται από τη μουσική, αν και υπάρχουν ορισμένοι που δεν τη θέλουν στο χειρουργείο. Oι έρευνες πάντως δείχνουν ότι οι χειρουργοί είναι πιο αποτελεσματικοί όταν ακούν μουσική και ότι συχνά η επέμβαση διαρκεί λιγότερο χρόνο.

10| Ποια είναι τα συμπεράσματα της πολυετούς έρευνάς σας όσον αφορά την επίδραση των ήχων στα μωρά;
Το έμβρυο περιβάλλεται διαρκώς από ήχους, όπως ο ήχος της ροής του αίματος από τον πλακούντα, οι χτύποι της καρδιάς της μητέρας του… Το έμβρυο αναγνωρίζει τους ήχους, καθώς και το συναισθηματικό περιεχόμενό τους. Αν η μητέρα φοβάται ή είναι θυμωμένη, το έμβρυο το διαισθάνεται. Αν η μητέρα τρέφει αισθήματα στοργής και αγάπης, αυτά «περνούν» στους παλμούς της καρδιάς της και φτάνουν στο έμβρυο. Και μετά τη γέννηση, όταν το μωρό ακούσει ξανά αυτούς τους ήχους, θα τους αναγνωρίσει. Δεν μιλάμε μόνο για ήχους, λοιπόν, αλλά για ηχητικά μηνύματα που μεταφέρουν συναισθήματα και πληροφορίες και τα οποία, σε συνδυασμό με τη φωνή και το τραγούδι της μητέρας, συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εμβρύου. Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι τα πρόωρα μωρά, τα οποία έχουν ανώριμους πνεύμονες και γενικότερα είναι πολύ ανήσυχα, ηρεμούσαν όταν άκουγαν ήχους από τη μήτρα της μητέρας τους (womb sounds). Ανέπνεαν καλύτερα και μειώνονταν ελαφρά οι παλμοί της καρδιάς και η πίεση του αίματός τους. Πιστεύω ότι η ανάμνηση των ήχων της μήτρας ακολουθεί τους περισσότερους ανθρώπους σε όλη τους τη ζωή. Έχω διαπιστώσει ότι ακόμη και όταν οι ενήλικοι ακούν αυτούς τους ήχους, ηρεμούν.

11| Πώς μπορούμε να κάνουμε θεραπεία μετά μουσικής;
Ακούτε τη μουσική που σας αρέσει, αποφεύγοντας όμως ό,τι μπορεί να αποσπάσει την προσοχή σας. Η καλύτερη μουσικοθεραπεία για μένα, λόγου χάρη, είναι όταν κολυμπάω. Έχω ένα αδιάβροχο i-pod και ακούω τζαζ ή κλασική μουσική ενώ κολυμπάω. Ξέρω ότι τότε κανείς δεν θα με ενοχλήσει στο κινητό, γιατί δεν κολυμπώ με αυτό! Κι έτσι χάνομαι μέσα στη μουσική. «Μεταφέρομαι» αλλού. Το μυστικό, λοιπόν, είναι να μην αφήσετε τίποτα να παρεμβληθεί ανάμεσα σε εσάς και τη μουσική.

12| Η ένταση της μουσικής παίζει ρόλο;
Δεν είναι τόσο η ένταση που έχει σημασία, όσο οι εναλλαγές στην ένταση. Εάν, λόγου χάρη, σε ένα κλασικό κομμάτι εναλλάσσονται οι απαλές μελωδίες με μέρη μεγάλης έντασης, τότε αυτό δεν θα έχει ένα ηρεμιστικό αποτέλεσμα, όπως θα είχε ένα κομμάτι χωρίς έντονες διακυμάνσεις. Η μουσική χωρίς έντονες κορυφώσεις ίσως είναι καλύτερη για το χώρο του νοσοκομείου. Είναι πιο ήρεμη και απαλή.

13| Θα λέγατε, λοιπόν, να βάλουμε ένα κομμάτι new age στο αυτοκίνητό μας καθ’ οδόν προς τη δουλειά;
Ακόμη και με new age μουσική νομίζω ότι η οδήγηση στην Αθήνα είναι πολύ δύσκολη! Αλλά και στην Ατλάντα έχουμε παρόμοιο πρόβλημα, οπότε άλλες φορές βάζω μουσική και άλλες φορές απλά αποφεύγω να οδηγώ.