Η αναπνοή μας είναι η ζωή μας. Πρέπει, λοιπόν, με κάθε τρόπο να την προστατεύουμε. Οι περισσότεροι, όμως, τη θεωρούμε δεδομένη και δεν δίνουμε σημασία σε όλα αυτά που μπορεί να τη βλάψουν και να την περιορίσουν. Το κάπνισμα είναι ο χειρότερος εχθρός της, και αυτό γιατί μπορεί να προκαλέσει Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), μια ασθένεια που χτυπά τους πνεύμονες. Πώς μπορούμε, όμως, να την αποφύγουμε, να την προλάβουμε ή και να τη σταματήσουμε;

Τι είναι
Η ΧΑΠ είναι μια νόσος η οποία στενεύει τους βρόγχους, με αποτέλεσμα να αδειάζουν δύσκολα οι πνεύμονες στην εκπνοή. Ο περιορισμός της ροής του αέρα στους πνεύμονες είναι συνήθως προοδευτικός και έχει ως επακόλουθο τη δυσκολία στην αναπνοή. Οι βλάβες που προκαλεί η νόσος από ένα σημείο και μετά είναι μη αναστρέψιμες, καθώς το 50-60% των πνευμόνων έχει καταστραφεί και τότε ο ασθενής αρχίζει να έχει σοβαρά συμπτώματα και να παθαίνει κρίσεις, που συχνά τον οδηγούν στο νοσοκομείο. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι για αρκετά χρόνια η ασθένεια αυτή αναπτύσσεται σιωπηρά, χωρίς να δίνει ανησυχητικά συμπτώματα. Γι’ αυτό, είναι ζωτικής σημασίας η έγκαιρη διάγνωση, ώστε να σταματήσουμε τη νόσο πριν προλάβει να κάνει μεγάλη ζημιά.

Πώς προκαλείται
● Η ΧΑΠ προκαλείται από πολλούς παράγοντες. Η σημαντικότερη όμως αιτία της νόσου είναι το κάπνισμα. Παρ’ όλα αυτά, δεν αναπτύσσουν όλοι οι καπνιστές ΧΑΠ, πράγμα που σημαίνει ότι συγκεκριμένοι γενετικοί παράγοντες τροποποιούν τους κινδύνους που διατρέχει το κάθε άτομο.
● Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η παρατεταμένη έκθεση σε μολυσμένο εργασιακό περιβάλλον (από σκόνες, χημικά, αναθυμιάσεις) μπορεί να προκαλέσουν ΧΑΠ, να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου στους καπνιστές ή να επιδεινώσουν την ασθένεια, αν ήδη υπάρχει.
● Το παθητικό κάπνισμα επιδεινώνει τα συμπτώματα του αναπνευστικού και περιορίζει τη λειτουργία των πνευμόνων στα παιδιά, κάτι που στη μετέπειτα ζωή τους ενδέχεται να οδηγήσει σε ΧΑΠ.
● Μελέτη της Πνευμονολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έδειξε ότι η συστηματική χρήση ξυλόσομπας ή τζακιού, σε συνδυασμό με το κάπνισμα, αυξάνουν τον κίνδυνο πρόκλησης της νόσου.

Ποια συμπτώματα χρειάζονται άμεση διερεύνηση
● Καπνίζατε ή καπνίζετε, είστε πάνω από 40 ετών και έχετε βήχα, πτύελα ή δύσπνοια το πρωί;
● Κουράζεστε εύκολα και λαχανιάζετε όταν ανεβαίνετε σκάλες ή ανηφόρες, όταν βαδίζετε βιαστικά ή όταν σηκώνετε βάρη (π.χ. ψώνια);
● Ακούτε την αναπνοή σας να «σφυρίζει»;
● Παθαίνετε συχνά κρυολογήματα ή λοιμώξεις του αναπνευστικού;
Αν απαντήσατε θετικά σε μία ή και περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις, είναι πιθανό να έχετε ΧΑΠ. Φυσικά, η κατάσταση είναι ακόμα πιο σοβαρή όταν αυτή η δύσπνοια συνοδεύει πιο ελαφριές δραστηριότητες, όπως το ντύσιμο, το πλύσιμο, το δέσιμο των κορδονιών. Είναι σκόπιμο, λοιπόν, όταν σας παρουσιαστεί για πρώτη φορά κάποιο από αυτά τα συμπτώματα (βήχας, πτύελα, δυσκολία στην αναπνοή), να μην τα υποτιμήσετε ούτε να τα αποδώσετε σε έναν απλό τσιγαρόβηχα ή λαχάνιασμα λόγω της κακής φυσικής κατάστασης. Επισκεφτείτε έναν πνευμονολόγο, ο οποίος θα πάρει το ιστορικό σας, θα σας ακροαστεί και θα σας υποβάλει στις απαραίτητες εξετάσεις.

Σπιρομέτρηση: σώζει ζωές
Οι περισσότεροι ένα καρδιογράφημα το έχουμε στο ενεργητικό μας, ειδικά μετά τα 40, αλλά πόσοι έχουμε κάνει σπιρομέτρηση; Δυστυχώς, σύμφωνα με τους ειδικούς, πολλοί λίγοι υποβαλλόμαστε σε αυτή την εξέταση. Κι όμως, πρόκειται για μια σημαντική προληπτική εξέταση κατά την οποία διαπιστώνεται πόσο καλά αναπνέει κανείς και μπορεί να βοηθήσει στην έγκαιρη διάγνωση διαφόρων αναπνευστικών παθήσεων, όπως φυσικά και της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ). Και εδώ πρέπει να τονίσουμε τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης της εν λόγω νόσου, δεδομένου ότι οι βλάβες που προκαλεί είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες. Η σπιρομέτρηση, λοιπόν, είναι η «χρυσή σταθερά» για τη διάγνωση, την εκτίμηση και την παρακολούθηση της ΧΑΠ. Η εξέταση είναι αναίμακτη, ανώδυνη και διαρκεί λιγότερο από 10 λεπτά. Το μόνο που έχετε να κάνετε είναι να πάρετε μια βαθιά εισπνοή και στη συνέχεια να εκπνεύσετε με δύναμη μέσα σε μια συσκευή που αποκαλείται σπιρόμετρο και μετρά τη λειτουργία των πνευμόνων σας. Από τη στιγμή που η διάγνωση δείξει ΧΑΠ, ο πνευμονολόγος μπορεί να κρίνει απαραίτητο να σας υποβάλει και σε άλλες γενικές ή ειδικές εξετάσεις, προκειμένου να εκτιμήσει το στάδιο βαρύτητας και την επίπτωση της ΧΑΠ σε άλλα όργανα, όπως η καρδιά και το μυϊκό σύστημα.

Υπάρχει οριστική θεραπεία;
Παρά το γεγονός ότι η ζημιά που προκαλεί η ασθένεια είναι, όπως είπαμε και παραπάνω, έως ένα βαθμό μη αναστρέψιμη και δεν υπάρχει θεραπεία για οριστική ίαση, ωστόσο σήμερα υπάρχουν πολλά αποτελεσματικά βρογχο-διασταλτικά φάρμακα, τα οποία λαμβάνονται μέσω των εισπνοών και στοχεύουν στην επιβράδυνση της επιδείνωσης της πνευμονικής λειτουργίας και στην ανακούφιση από τα συμπτώματα. Τα φάρμακα αυτά ανήκουν σε δύο ομάδες, τα αντιχολινεργικά και τους β2-διεγέρτες, και προκαλούν διαστολή (άνοιγμα) των βρόγχων, ευκολότερη αναπνοή, λιγότερη δύσπνοια, καθώς και βελτίωση της δυνατότητας κίνησης και λειτουργίας στην καθημερινή ζωή. Σε περιπτώσεις, βέβαια, που η νόσος είναι αρκετά προχωρημένη, τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα ελαττώνονται επικίνδυνα και η χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου είναι αναγκαία. Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να χορηγηθούν επίσης αντιβιοτικά για βρογχοπνευμονικές λοιμώξεις, βλεννολυτικά και αντιοξειδωτικά. Ορισμένες φορές, στο τελευταίο στάδιο της ασθένειας, αν κριθεί σκόπιμο, ο πάσχων μπορεί να υποβληθεί και σε μεταμόσχευση πνεύμονα.

Οι αριθμοί της ΧΑΠ
● Ιδιαίτερα υψηλό είναι το ποσοστό αδιάγνωστης Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας. Για κάθε έναν ασθενή που διαγιγνώσκεται με τη νόσο υπάρχει άλλος ένας που έχει τη νόσο και δεν το ξέρει. Αυτό συμβαίνει γιατί συνήθως τα πρώτα 10-15 χρόνια οι ενοχλήσεις είναι ήπιες, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην το καταλαβαίνουν, να προσαρμόζουν τα συμπτώματα στην καθημερινότητά τους και έτσι να μην αναζητούν θεραπεία έγκαιρα.
● Μελέτη που προέρχεται από το Ευγενίδειο Θεραπευτήριο έδειξε ότι μπορούν να διακόψουν το κάπνισμα περισσότεροι από 6 στους 10 καπνιστές που παρακολουθούν ένα πρόγραμμα διακοπής σε κατάλληλο ιατρείο και λαμβάνουν βαρενικλίνη.
● Έως το 2020 εκτιμάται ότι η ΧΑΠ πιθανώς θα γίνει η τρίτη κύρια αιτία θανάτου.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΝ κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΝΗ, καθηγητή Πνευμονολογίας, πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και πρόεδρο της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.