Τα τελευταία χρόνια ήταν ιδιαίτερα παραγωγικά σε ό,τι αφορά τη δημιουργία αποτελεσματικών θεραπειών και λιγότερο τοξικών από ό,τι παλαιότερα για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Η σύγχρονη έρευνα προσανατολίζεται όλο και περισσότερο στην ανάπτυξη θεραπειών προσαρμοσμένων στις ατομικές ανάγκες των ασθενών, καθώς όπως γνωρίζουμε ο καρκίνος έχει πολλά «πρόσωπα». Και παρότι η πρόοδος είναι σημαντική, ωστόσο χρειάζεται αρκετός δρόμος ακόμη.
Ελπιδοφόρα ωστόσο ήταν η τελευταία τυχαία ανακάλυψη βρετανών ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, κατά την οποία μια υποομάδα Τ-κυττάρων του ανοσοποιητικού εξολοθρεύει καρκινικά κύτταρα αφήνοντας άθικτα τα υγιή. Οι βρετανοί επιστήμονες αισιοδοξούν (αν και είναι ακόμη νωρίς) ότι ίσως στο μέλλον η ανακάλυψή τους αποδειχθεί ιστορική για τη θεραπεία του καρκίνου. Αλλά αυτό θα πρέπει να επιβεβαιωθεί μετά από κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.
Συγκεκριμένα, οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Αντριου Σιούελ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό ανοσολογίας «Nature Immunology», ανέλυαν δείγματα από μια τράπεζα αίματος της Ουαλίας, αναζητώντας ανοσοποιητικά κύτταρα που μπορούν να καταπολεμήσουν τα βακτήρια, όταν βρήκαν έναν νέο τύπο Τ-κυττάρου με σημαντικές αντικαρκινικές ικανότητες. Ο δρ Σιούελ δήλωσε ότι είναι «άκρως ασυνήθιστο» να βρίσκεται ένα κύτταρο με τόσες αντικαρκινικές δυνατότητες, πράγμα που δίνει ελπίδες ακόμη και για μια καθολική θεραπεία του καρκίνου στο μέλλον, σύμφωνα με το BBC και τις βρετανικές «Ιντιπέντεντ» και «Τέλεγκραφ». «Ηταν μια τυχαία ανακάλυψη, κανείς δεν ήξερε ότι αυτό το κύτταρο υπήρχε. Η ανακάλυψή μας εγείρει την προοπτική μιας καθολικής θεραπείας για τον καρκίνο, ένα μοναδικό Τ-κύτταρο που θα είναι ικανό να καταστρέφει πολλούς διαφορετικούς τύπους καρκίνου στον πληθυσμό. Εως τώρα κανείς δεν πίστευε ότι κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν» τόνισε ο βρετανός ανοσολόγος.
Η γνώμη των ειδικών
Τρεις έγκριτοι γιατροί που δίνουν καθημερινά τις δικές τους μάχες κατά του καρκίνου σε νοσοκομεία και ιατρεία μιλούν στο «Vita» για το «αύριο» του καρκίνου.
Κωνσταντίνος Συρίγος
Καθηγητής Παθολογίας και Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής της Γ’ Πανεπιστημιακής Κλινικής στο Γενικό Νοσοκομείο «Η Σωτηρία»
«Ο καρκίνος δεν είναι ένα νόσημα, είναι πολλά, με διαφορετικό μοριακό προφίλ, με διαφορετική πρόγνωση, γι’ αυτό δεν είναι ρεαλιστικό να αναζητούμε ένα φάρμακο που θα θεραπεύει όλες τις μορφές, όλα τα στάδια, όλα τα είδη. Προχωράμε την έρευνα του καρκίνου, ανακαλύπτουμε τρόπους καρκινογένεσης, χαρτογραφούμε καινούργια μοριακά μονοπάτια και με βάση αυτά φτιάχνουμε νέα φάρμακα που θα αντιστοιχούν σε κάποιες λίγες μορφές καρκίνου κάθε φορά. Αθροιστικά όμως η συνολική επιβίωση θα αυξάνει. Ενας πολύ ρεαλιστικός στόχος είναι αυτή η νόσος να καταστεί μία χρόνια πάθηση. Σε μερικές μορφές όπως είναι το μελάνωμα και ο καρκίνος του πνεύμονα, που είναι και από τις πιο δύσκολες μορφές στη θεραπεία, αυτό το έχουμε πετύχει ήδη για μεγάλο ποσοστό των ασθενών μας. Αρα λοιπόν ο στόχος που θα έπρεπε να θέσουμε ως επιστήμονες είναι να κάνουμε τον καρκίνο μια χρόνια νόσο. Επιπλέον ο στόχος που θα έπρεπε να θέσουμε ως κοινωνίες είναι η έγκαιρη διάγνωση, η πρόληψη πρωτογενής και δευτερογενής. Εκεί παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα υστερούμε.
Τα νεότερα σχετικά με τον καρκίνο του πνεύμονα, που αποτελεί μάλιστα την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, είναι ότι χρησιμοποιούμε την ανοσοθεραπεία. Είναι σημαντικό ότι η χώρα μας, παρά τις όποιες αντιξοότητες των τελευταίων ετών, συνεχίζει να βρίσκεται στην πρωτοπορία της έρευνας στον καρκίνο του πνεύμονα. Συνδυάσαμε λοιπόν την ανοσοθεραπεία με τη χημειοθεραπεία και είχαμε πολύ καλά αποτελέσματα. Αυτό που αναμένω ότι θα γίνει μέσα στο 2020 είναι να κάνουμε συνδυασμούς ανοσοθεραπείας ώστε οι άρρωστοί μας να μην παίρνουν χημειοθεραπεία. Θα είναι ίσως η πρώτη φορά που θα έχουμε τα ίδια και καλύτερα αποτελέσματα χωρίς χημειοθεραπεία. Επιπλέον, αυτή η στρατηγική θα περιλαμβάνει και περισσότερους ασθενείς γιατί κάποιοι άρρωστοι λόγω της γενικής τους κατάστασης δεν μπορούν να πάρουν χημειοθεραπεία.
Σε ό,τι αφορά τώρα την πρόσφατη ανακοίνωση, οι επιστήμονες στο Κάρντιφ, τυχαία, ψάχνοντας Τ-λεμφοκύτταρα βρήκαν ένα Τ-λεμφοκύτταρο το οποίο έχει αναπτύξει αντισώματα για αντιγόνα που βρίσκονται σε πάρα πολλά κύτταρα. Τι σημαίνει αυτό; Μια υποομάδα Τ-λεμφοκυττάρων μπορεί να εξολοθρεύει καρκινικά κύτταρα ενώ σέβεται τα υγιή. Αρα λοιπόν έχουμε μια θεωρητική βάση είτε να εμποδίσουμε την αδρανοποίηση αυτού του Τ-λεμφοκυττάρου είτε να πολλαπλασιάσουμε τη δράση του και αυτός είναι ένας πολύ καλός τρόπος καταπολέμησης πολλών μορφών καρκίνου. Παρ’ όλα αυτά από τη στιγμή που βρήκαμε το μονοπάτι και την ιδέα μέχρι να φτάσουμε στο φάρμακο παίρνει χρόνο. Ρεαλιστικά δεν είναι πιθανό ένα τέτοιο φάρμακο να έρθει σε κλινική εφαρμογή νωρίτερα από δύο χρόνια. Οι ίδιοι βρετανοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι θα αρχίσουν πειράματα σε ποντίκια από τον Σεπτέμβριο. Είναι όμως μια ωραία ιδέα που δεν την ξέραμε και πρέπει να την αξιοποιήσουμε προς όφελος των ασθενών μας».
Ευάγγελος Φιλόπουλος
Πρόεδρος Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας
«Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ο ρυθμός προόδου στα πεδία της διάγνωσης και της θεραπείας του καρκίνου είναι πολύ εντατικός και έχει προσφέρει αισιόδοξα αποτελέσματα. Καρκίνοι που παλαιότερα είχαν άσχημη πρόγνωση, σήμερα αυτή έχει βελτιωθεί κατά πολύ. Η έρευνα θα συνεχιστεί με ακόμα πιο έντονους ρυθμούς και απ’ ό,τι δείχνουν όλα τα στοιχεία η ογκολογία αποτελεί το νούμερο ένα πεδίο δραστηριοποίησης φαρμακευτικών και τεχνολογικών εταιρειών, γιατί ο καρκίνος είναι η πρώτη σε αριθμό περιστατικών μη μεταδιδόμενη ασθένεια στον σύγχρονο κόσμο και επομένως αποτελεί ένα πραγματικά μεγάλο πρόβλημα της δημόσιας υγείας που οι λύσεις του επείγουν. Επομένως, όλοι οι ερευνητές, τα κράτη, τα πανεπιστήμια, οι εταιρείες δίνουν έναν αγώνα να καταφέρουν να δαμάσουν την ορμή της ασθένειας. Ενα πρόβλημα του μέλλοντος όμως δεν είναι μόνο οι καρκίνοι και οι θεραπευτικές παρεμβάσεις, είναι και το αυξημένο κόστος που τις συνοδεύει. Κόστος που μπορεί να καταστήσει πολύ επισφαλή τη θέση των ασφαλιστικών ταμείων έτσι όπως είναι σήμερα. Προτεραιότητα της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας τα επόμενα χρόνια είναι να υπερασπίσει την υγεία των πολιτών από την ατμοσφαιρική μόλυνση, να προωθήσει τη σωματική δραστηριότητα, ιδίως στους νέους, καθώς και την ελάττωση του σωματικού βάρους, να συμβάλει στην εδραίωση μιας αντικαπνιστικής στάσης των πολιτών και, τέλος, να προωθήσει την υγιή διατροφή.
Σχετικά με τη νέα ανακάλυψη της ανοσοβιολογίας, έχει το χαρακτηριστικό ότι δίνει μεγαλύτερη ευχέρεια στα κύτταρα του ανοσοποιητικού να επιτεθούν ενάντια σε διάφορες μορφές καρκίνου, κάτι που μέχρι σήμερα δεν φαινόταν στον ορίζοντα ως εφικτό. Είναι όμως ακόμα σε ένα στάδιο ερευνών αρκετά πρώιμο και δεν γνωρίζουμε στο τέλος ποιο θα είναι το αποτέλεσμα κατά την εφαρμογή σε ανθρώπους και με τι παρενέργειες πιθανόν να ακολουθείται. Γι’ αυτό λοιπόν χαιρετίζουμε οποιαδήποτε νέα ερευνητική προσπάθεια, συνιστούμε όμως συγκρατημένη αισιοδοξία γιατί μπορεί να απογοητευτούμε αν τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα».
Γιώργος Χείλαρης
Διευθυντής β΄ κλινικής γυναικολογικής ογκολογίας νοσοκομείου «Υγεία» και λέκτορας γυναικολογικής ογκολογίας Πανεπιστημίου Stanford, California, USA
«Μπαίνοντας στο 2020 και επειδή θέλουμε οι αναγνώστριες και αναγνώστες του “Vita” να μη μελαγχολήσουν άδικα και παράλληλα να έχουν έγκαιρη ενημέρωση, πρέπει να κάνουμε τις ακόλουθες επισημάνσεις: Οι περισσότερες από τις μορφές γυναικολογικού καρκίνου που εμφανίζονται πια διαγιγνώσκονται σε αρχικό – πρώιμο δηλαδή – στάδιο και έχουν πολύ καλύτερη πρόγνωση και έγκαιρη αντιμετώπιση. Στο σημείο αυτό αξίζει να πούμε πως ειδικά για τον καρκίνο του τραχήλου και τον καρκίνο της μήτρας ή επιστημονικά του ενδομητρίου υπάρχουν τεχνικές ρομποτικής και ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής που εξασφαλίζουν το ίδιο ογκολογικό αποτέλεσμα με την ανοικτή ή παραδοσιακή επέμβαση με όμως ταχύτερη ανάρρωση. Αλλά ακόμα και για γυναίκες με καρκίνο ωοθήκης η σαλπίγγων που πληρούν τα κατάλληλα κριτήρια μπορεί μια επέμβαση που θα ήταν αρχικώς πολύ εκτεταμένη να γίνει με ρομποτική χειρουργική και λαπαροσκοπική χειρουργική.
Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρουμε δυο λόγια για την ανοσοθεραπεία, για την οποία γίνεται πολλή συζήτηση τα τελευταία τρία χρόνια σαν ένα νέο όπλο στην αντιμετώπιση διαφόρων μορφών καρκίνου όπως και των γυναικολογικών.
Πράγματι βιολογικοί παράγοντες οι οποίοι δρουν εμποδίζοντας τη διόρθωση του DNA των καρκινικών κυττάρων έχουν προστεθεί στη φαρέτρα των θεραπευτικών μας επιλογών και μπορούν να δίνονται πλέον σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί με γυναικολογικό καρκίνο και έχουν υποβληθεί σε παραδοσιακές χημειοθεραπείες που όμως έχουν αποτύχει. Φυσικά τέτοιες θεραπείες δίνονται μετά από απόφαση ογκολογικού συμβουλίου και τη σύμφωνη γνώμη της γυναίκας και της οικογένειάς της.
Συνοπτικά να πούμε πως τόσο η λαπαροσκοπική ή και η ρομποτική χειρουργική δεν είναι πλέον μόδα και είναι μέρος της χειρουργικής αντιμετώπισης πολλών γυναικολογικών κακοηθειών, όπως επίσης και ότι η ανοσοθεραπεία αποτελεί πλέον κλινικά και πρακτικά δοκιμασμένη εναλλακτική λύση στη φαρμακευτική θεραπεία πολλών γυναικολογικών καρκίνων».
