Είτε πρόκειται για τον ιό της γρίπης, που κάθε χρόνο μεταλλάσσεται, με αποτέλεσμα να χρειάζεται να κάνουμε νέο εμβόλιο για να είμαστε προστατευμένοι, του Εμπολα, ενός από τους πιο θανατηφόρους ιούς στην ιστορία, της λύσσας, τον ιό HIV (που προκαλεί το γνωστό σε όλους μας AIDS), της ευλογιάς (που έχει εκριζωθεί χάρη στο εμβόλιο), της ανεμοβλογιάς και τον ροταϊό των οποίων τα εμβόλια είναι σχετικά πρόσφατα, αλλά και τον νέο κορωνοϊό που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, οι ιοί μάς έχουν απασχολήσει και θα μας απασχολούν πάντα.
Τους τελευταίους μήνες, λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, έχουμε όλοι μάθει πάρα πολλά πράγματα για τους ιούς, που ακόμα κι αν τώρα μας φαίνονται γνωστά και κατανοητά παλαιότερα τα αγνοούσαμε. Για παράδειγμα, το γεγονός ότι οι ιοί μπορεί να «ζουν» ακόμα και για ημέρες επάνω σε διάφορες επιφάνειες, όπως είναι τα πόμολα, οι κουπαστές ή τα μηχανήματα αυτόματης ανάληψης στις τράπεζες. Γι’ αυτό και όλοι οι ειδικοί μάς προτρέπουν κάθε φορά που πιάνουμε μια τέτοια κοινόχρηστη επιφάνεια να κρατάμε τα χέρια μας – τουλάχιστον μέχρι να τα πλύνουμε – μακριά από τα μάτια μας, τη μύτη μας και το στόμα μας, που είναι οι πιο συχνές πύλες εισόδου των ιών στον οργανισμό μας. Υπάρχουν όμως και άλλα πράγματα σε σχέση με τους ιούς που δεν γνωρίζουμε και που ίσως – αν τα μάθουμε – βοηθηθούμε στην προσπάθειά μας να τους αντιμετωπίσουμε.
1. Οι ιοί «πετάνε».
Δεν είναι μόνο οι κοινόχρηστες επιφάνειες που πρέπει να προσέχουμε, καθώς και ο αέρας μπορεί να «περιέχει» ιούς. Αν βρισκόμαστε σε κοντινή απόσταση από κάποιον που έχει μια ίωση και μόλις φταρνίστηκε ή έβηξε, τραγούδησε ή και μίλησε ακόμα, μπορεί να κολλήσουμε τον ιό από τα σταγονίδια του που αιωρούνται στον αέρα και μπορούν να φτάσουν και σε εμάς.
2.Τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε εναντίον των ιών.
Δυστυχώς, τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα εναντίον των ακυτταρικών ιών, αφού είναι σχεδιασμένα για να καταπολεμούν μικροοργανισμούς με κύτταρα, όπως βακτήρια και μύκητες. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει κανένας λόγος να παίρνουμε αντιβίωση όταν ταλαιπωρούμαστε από μια ίωση. Υπάρχουν κάποια ειδικά αντι-ιικά φάρμακα τα οποία συστήνει ο γιατρός όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο (π.χ. γρίπη). Γενικά όμως το ανοσοποιητικό σύστημα ενός υγιούς ανθρώπου μπορεί να αντιμετωπίσει επαρκώς έναν ιό και έτσι στη συνέχεια να αποκτήσει ο άνθρωπος που νόσησε ανοσία έναντι του συγκεκριμένου ιού. Βέβαια πολύ συχνά οι ιοί μεταλλάσσονται, με αποτέλεσμα να χάνουμε την ανοσία που αποκτήσαμε όταν ασθενήσαμε από αυτούς. Τι θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε μια ίωση; Το να κοιμόμαστε αρκετά, να ξεκουραζόμαστε καλά, να παίρνουμε πολλά υγρά και ζεστά, να χρησιμοποιούμε αποσυμφορητικά για το συνάχι και το μπούκωμα και παυσίπονα για τον πονοκέφαλο και τον πυρετό που συνήθως συνυπάρχουν. Μπορούμε επίσης (και συχνά επιβάλλεται) να έχουμε κάνει προληπτικά τα προβλεπόμενα εμβόλια για κάποιους ιούς (π.χ. γρίπης), ώστε να αποκτήσουμε ανοσία σε αυτούς.
3. Το κάπνισμα μειώνει τις αντιστάσεις μας στους ιούς.
Να γιατί όσοι καπνίζουν αρρωσταίνουν συχνότερα από τους αντικαπνιστές. Η νικοτίνη καταστρέφει το βλεννογόνο που βρίσκεται στις αναπνευστικές οδούς και φιλτράρει τον αέρα που εισπνέουμε, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο για τους ιούς να μπουν στον οργανισμό μας και να κολλήσουμε κάποια αναπνευστική λοίμωξη. Επίσης το κάπνισμα επηρεάζει και το ανοσοποιητικό μας σύστημα κάνοντάς το πιο αδύναμο.
4. Είναι καλύτερα να προτιμούμε τις χάρτινες πετσέτες.
Αφού πλύνουμε τα χέρια μας, είναι σκόπιμο να τα στεγνώσουμε καλά με μια χάρτινη πετσέτα. Χρήσιμο είναι να αποφεύγουμε τις υφασμάτινες πετσέτες γιατί κρατάνε υγρασία και αυτό ευνοεί την ανάπτυξη των ιών. Ισως το να πιάνουμε με την ίδια χάρτινη πετσέτα που σκουπίσαμε τα χέρια μας ή με ένα χαρτομάντιλο το πόμολο της πόρτας, τον διακόπτη για το φως και τη βρύση στην τουαλέτα θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τα χέρια μας καθαρά. Αν θέλουμε να μειώσουμε κι άλλο τις πιθανότητες να κολλήσουμε κάτι όταν χρησιμοποιούμε μια δημόσια τουαλέτα μπορούμε να λάβουμε υπόψη μας τα ευρήματα μιας έρευνας του Πανεπιστημίου της Αριζόνας που έδειξε ότι η τουαλέτα και ο νιπτήρας που βρίσκονται πιο κοντά στην πόρτα / είσοδο της τουαλέτας έχουν τη λιγότερη κίνηση, και κατ’ επέκταση είναι και τα πιο καθαρά.
5. Οι ιοί αποκαλούνται καταχρηστικά ζωντανοί οργανισμοί.
Ο λόγος είναι επειδή οι ιοί δεν μπορούν να αναπαραχθούν – αντίθετα από τα βακτήρια – χωρίς να εισβάλουν σε ένα κύτταρο ξενιστή ακριβώς επειδή είναι ακυτταρικές μορφές και άρα δεν διαθέτουν κανέναν από τους βασικούς μηχανισμούς μεταβολισμού και αναδιπλασιασμού (οι ιοί δεν αναπτύσσονται, δεν διαιρούνται, δεν αναπνέουν, δεν τρώνε, δεν ζουν). Ετσι, αναπαράγονται μόνο στο εσωτερικό των κυττάρων ξενιστών (όπου κατά κάποιον τρόπο «ζωντανεύουν») παράγοντας πολλές χιλιάδες αντίγραφα του αρχικού ιού, εξαιρετικά γρήγορα.
6. Είναι μικρότεροι από όσο φανταζόμαστε.
Οι ιοί είναι πάρα πολύ μικροί, τόσο που δεν είναι καν ορατοί στο κοινό μικροσκόπιο.
7. Οι ιοί και τα βακτήρια δεν είναι το ίδιο πράγμα.
Τα βακτήρια έχουν πάρει το όνομά τους από την αρχαία ελληνική λέξη βακτηρία (το μπαστούνι στα αρχαία ελληνικά) λόγω του σχήματος των πρώτων από αυτά που ανακαλύφθηκαν, που θύμιζε μπαστούνι. Πρόκειται για ζώντες οργανισμούς, πολύ μεγαλύτερους από τους ιούς, με πολύ απλή κυτταρική δομή. Ενώ, αντίθετα, οι ιοί είναι ακυτταρικές μορφές. Για να κατανοήσουμε τη διαφορά, μπορούμε να πούμε ότι εκατοντάδες βακτήρια μπορούν να εισέλθουν σε ένα κύτταρό μας, αλλά εκατοντάδες χιλιάδες ιών μπορούν να είναι σε ένα βακτήριο. Τόσο τα βακτήρια όσο και οι ιοί ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία των μικροβίων, που περιλαμβάνει και άλλους οργανισμούς, όπως είναι για παράδειγμα οι μύκητες.
8. Δεν είναι όλοι οι ιοί επικίνδυνοι για τον άνθρωπο.
Δεν προσβάλλουν όλοι οι ιοί ανθρώπους. Υπάρχουν πάρα πολλοί άλλοι ιοί που προσβάλλουν φυτά ή ζώα.
9. Οι κορωνοϊοί είναι μια πολύ γνωστή οικογένεια ιών.
Προσβάλλουν διάφορα είδη ζώων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, και προκαλούν ασθένειες του αναπνευστικού, του εντερικού και του κεντρικού νευρικού συστήματος. Χαρακτηρίζονται από μεγάλη μεταλλαξιμότητα που παίζει κρίσιμο ρόλο στην εξέλιξή τους.
10. Οι ιοί μπορούν δυνητικά να μας σώσουν ακόμα και τη ζωή.
Ακριβώς επειδή οι ιοί δεν μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς να προσκολληθούν σε ένα κύτταρο ξενιστή είναι δυνατό να τους χρησιμοποιήσουν οι επιστήμονες για να επιτύχουν τη γονιδιακή θεραπεία, όπου ένας ιός καθίσταται φορέας υγιών γονιδίων ώστε αυτά να εισαχθούν σε έναν ασθενή αντικαθιστώντας τα αντίστοιχα ελαττωματικά.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Σεβαστή Ζερβού, βιολόγο
