Το τελευταίο διάστημα η τετριμμένη για πολλούς φράση «υγεία πάνω από όλα» βρίσκει τεράστια εφαρμογή. Κατανοούμε όλοι όλο και περισσότερο τη σημασία της υγείας μας ώστε να μπορούμε να ζούμε καλά τη ζωή μας, να δημιουργούμε αλλά και να φροντίζουμε την οικογένειά μας και τους γύρω μας. Και ακόμα κι αν θέλουμε πολλές φορές να κάνουμε ότι δεν το αντιλαμβανόμαστε, η αλήθεια είναι ότι η καλή υγεία μας όπως και η μακροζωία μας αλλά και η ποιότητα της ζωής μας εξαρτώνται κατά πολύ από εμάς τους ίδιους και τις επιλογές που κάνουμε ή δεν κάνουμε. Και βέβαια κάποιος θα μιλήσει για την τύχη ή για τα γονίδια (την κληρονομικότητα) που βέβαια δεν μπορούμε να επηρεάσουμε αλλά υπάρχουν πάρα πολλοί άλλοι παράγοντες που βρίσκονται στο χέρι μας. Ελιξίρια, μαγικές συνταγές και καλά κρυμμένα μυστικά δεν υπάρχουν. Λοιπόν, τι πρέπει να κάνουμε για να παραμένουμε υγιείς κάθε μέρα; Πώς θα ζούμε καλά; Ποια είναι η αξία των εμβολιασμών, του προληπτικού ελέγχου και της αυτοφροντίδας;
Είναι στο χέρι μας η καλή μας υγεία;
Εκτός από την τύχη μας (που μπορεί και να είναι τελικά στο χέρι μας σύμφωνα με πολλούς) και τα γονίδιά μας, που τα κληρονομήσαμε οπότε το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να γνωρίζουμε όσο καλύτερα μπορούμε την κληρονομικότητά μας ώστε να ξέρουμε από τι να φυλαγόμαστε περισσότερο (π.χ. αν ο πατέρας μας είχε σακχαρώδη διαβήτη υπάρχει το ενδεχόμενο να μας απασχολήσει και εμάς, γι’ αυτό και πρέπει να τον ελέγχουμε, να ασκούμαστε, να προσέχουμε τη διατροφή μας κ.ά.), πολλά πράγματα – που επηρεάζουν την υγεία μας και την ποιότητα ζωής μας – είναι στο χέρι μας και μάλιστα πολύ περισσότερα από ό,τι νομίζαμε.
Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν υπάρχουν ουσίες και μυστικά μακροζωίας και έτσι το μόνο πράγμα που μπορούμε να επηρεάσουμε και στο οποίο είναι σκόπιμο να εστιάσουμε, ώστε να έχουμε όσο καλύτερη υγεία γίνεται, είναι οι συνήθειές μας και οι επιλογές μας.
Ετσι, θα πρέπει να προσέχουμε τη διατροφή μας ακολουθώντας τους κανόνες της μεσογειακής διατροφής, να κρατάμε το βάρος μας χαμηλό, να καταναλώνουμε αλκοόλ με μέτρο, να μην καπνίζουμε, να ασκούμαστε, να κοιμόμαστε αρκετά και καλά, να μην ξεχνάμε τη σημασία της πρόληψης, να εξασκούμε το μυαλό μας, να φροντίζουμε τον εαυτό μας, να μη χάνουμε τη θέλησή μας για ζωή και να σκεφτόμαστε θετικά και αισιόδοξα.
Πιο εύκολο να τα λέμε από ό,τι να τα κάνουμε; Οχι απαραίτητα, γιατί αν σκεφτούμε το τεράστιο κέρδος μας που είναι η υγεία μας, το υπέρτατο αγαθό μας, μπορούμε να περπατήσουμε μισή ώρα κάθε μέρα, να πιούμε μόνο ένα ποτήρι κρασί καθημερινά ή μέρα παρά μέρα, να επιλέξουμε για σνακ φρούτα και λαχανικά και να ζητήσουμε βοήθεια ώστε να κόψουμε το τσιγάρο, που είναι σίγουρα μία δύσκολη συνήθεια να σταματήσουμε.
Τα εμβόλια προστατεύουν τόσο το άτομο όσο και την κοινωνία
Ενα από τα σημαντικότερα όπλα της προληπτικής ιατρικής – που είναι σημαντικό να λαμβάνουμε σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού μας – αλλά και ένας από τους βασικούς λόγους για την τεράστια αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και παράλληλα τη μείωση των βρεφικών και παιδικών θανάτων τον τελευταίο αιώνα, είναι τα εμβόλια.
Οι εμβολιασμοί μάς πρoστατεύουν από το να νοσήσουμε από κάποιο σοβαρό λοιμώδες νόσημα, από κάποιες μορφές καρκίνου, ενώ παράλληλα μειώνουν τη διασπoρά των λοιμώξεων στην κoινότητα δημιουργώντας τη συλλογική ανoσία.
Τα εμβόλια έχουν κατά καιρούς συναντήσει αμφισβητήσεις, πολέμιους και αρνητές, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουν υπάρξει θύματα της επιτυχίας τους, καθώς εξαφάνισαν τελείως, ή σχεδόν, πάρα πολλά από τα λοιμώδη νοσήματα (π.χ. πολιομυελίτιδα, ευλογιά αλλά ακόμα και πιο «συχνές» ασθένειες όπως είναι η ιλαρά ή η παρωτίτιδα) από τα οποία μας προστατεύουν, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε – ως πλατύ κοινό – να αντιληφθούμε την αξία τους αφού οι εχθροί από τους οποίους μας φυλάνε τόσο πετυχημένα δεν μας τρομάζουν πια επειδή τους έχουμε ξεχάσει… ευτυχώς.
Η πρόληψη σώζει
Δεν μπορούμε να αλλάξουμε ποιοι ήταν οι πρόγονοί μας ούτε ποια είναι τα γονίδιά μας, μπορούμε όμως να μελετήσουμε το κληρονομικό μας ιστορικό και εκμεταλλευόμενοι αυτή τη γνώση να προσπαθήσουμε να προλάβουμε ό,τι δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να φάμε τη ζωή μας τρέχοντας στους γιατρούς και να οργανώνουμε προληπτικές εξετάσεις. Αν το σκεφτούμε θα δούμε ότι μπορούμε να αφιερώσουμε μόνο 2 ή 3 μέρες κάθε χρόνο στη φροντίδα της πρόληψης, οργανώνοντας κάθε χρόνο ένα πλήρες τσεκ απ με τη βοήθεια και την καθοδήγηση του γιατρού μας, και μετά να την ξεχάσουμε μέχρι τον επόμενο χρόνο.
Βέβαια ανάλογα με το φύλο και την ηλικία μας αυτές οι εξετάσεις διαφοροποιούνται, όπως διαφοροποιούνται και αν αντιμετωπίζουμε συγκεκριμένα προβλήματα υγείας ή έχουμε προδιαθεσικούς παράγοντες ή κληρονομικό ιστορικό για κάποιες νόσους (π.χ. καρδιαγγειακά νοσήματα, καρκίνος του μαστού, σακχαρώδης διαβήτης κ.ά.).
Επίσης, οι νεότεροι είναι σκόπιμο να κάνουν ένα πλήρες τσεκ απ γύρω στα 20 τους χρόνια, και αν τα αποτελέσματά του είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια και δεν υπάρχουν ενδείξεις που να τους οδηγήσουν σε περαιτέρω εξετάσεις, ή δεν τους ταλαιπωρήσουν ανησυχητικά συμπτώματα στο μεταξύ, να ξαναμπούν στη διαδικασία αυτή ξανά στα 30 με 35 τους χρόνια.
Οργανώνοντας ένα πλήρες τσεκ απ
Ενα πλήρες τσεκ απ (που σε κάθε περίπτωση ο αρμόδιος να σχεδιάσει και να εκτιμήσει στη συνέχεια είναι ο γιατρός μας) είναι σκόπιμο και χρειάζεται να περιλαμβάνει: αιματολογικές εξετάσεις (γενική αίματος, λιπιδαιμικό προφίλ, ηπατικά ένζυμα κ.ά.), γενική ούρων, καρδιολογικές εξετάσεις (οι εξετάσεις αυτές διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία, τους παράγοντες κινδύνου, την κληρονομικότητα και το φύλο και μπορεί να περιλαμβάνουν ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπέρηχο, δοκιμασία κοπώσεως κ.ά.), ειδικές εξετάσεις για γυναίκες (τεστ Παπανικολάου, υπερηχογράφημα μήτρας – ωοθηκών, μαστογραφία ή/και υπέρηχο στήθους ανάλογα με τις οδηγίες του γυναικολόγου και του μαστολόγου, την ηλικία και το κληρονομικό ιστορικό), ειδικές εξετάσεις για τους άνδρες (αιματολογική εξέταση PSA, κλινική εξέταση από ουρολόγο και ίσως και κάποιο υπέρηχο στην περιοχή αν το συστήσει ο γιατρός), μία κολονοσκόπηση μετά τα 50, έλεγχο της αρτηριακής πίεσης καθώς επίσης και τακτικές προληπτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο και στον οφθαλμίατρο αλλά και διερεύνηση όποιου περίεργου ή ύποπτου συμπτώματος τυχόν παρατηρήσουμε.
Προσοχή στα ατυχήματα
Εκτός όμως από την πρόληψη σε επίπεδο τσεκ απ μεγάλη σημασία έχει και η προσπάθεια πρόληψης των ατυχημάτων κάθε είδους.
Είτε πρόκειται για ατυχήματα στο σπίτι (φροντίζοντας να μην έχουμε «παγίδες» που μπορεί να μας κάνουν να πέσουμε, όπως καλώδια και χαλάκια, να έχουμε καλό φωτισμό, να τηρούμε όλους τους κανόνες ασφαλείας κ.λπ.), στην εργασία ή στον δρόμο (πρέπει να φοράμε πάντα κράνος και ζώνη, να μην οδηγούμε όταν νυστάζουμε, όταν έχουμε καταναλώσει αλκοόλ ή όταν μιλάμε στο κινητό, να βάζουμε τα παιδιά στο ειδικό κάθισμα στο αυτοκίνητο και να μην τα ανεβάζουμε σε μηχανές κ.ά.), τα ατυχήματα είναι πιθανό να μας στερήσουν όχι μόνο την υγεία και την ποιότητα της ζωής μας αλλά και τελικά την ίδια μας τη ζωή.
Μάλιστα οι ειδικοί επισημαίνουν τη σημασία της πρόληψης των ατυχημάτων εξηγώντας ότι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους οι γυναίκες ζουν περισσότερο από τους άνδρες είναι ότι είναι πιο προσεκτικές και ότι οι άνδρες είναι πιο επιρρεπείς στα ατυχήματα.
Η σημασία της αυτοφροντίδας
«Πριν βοηθήσετε τους άλλους επιβάτες, εφαρμόστε τη μάσκα οξυγόνου στο στόμα και στη μύτη σας και αναπνέετε κανονικά», πρόκειται για μία φράση που συμπεριλαμβάνεται στις οδηγίες ασφαλείας που μας δίνουν οι αεροσυνοδοί πριν από κάθε πτήση, ταυτόχρονα όμως η φράση αυτή έχει απόλυτη εφαρμογή και στην καθημερινή μας ζωή. Αν δεν φροντίσουμε τον εαυτό μας και δεν περιφρουρήσουμε την υγεία μας δεν θα μπορέσουμε να φροντίσουμε κανέναν άλλον.
Εκτός από τη σωματική μας υγεία λοιπόν έχει τεράστια σημασία να φροντίσουμε και την ψυχική και την πνευματική μας υγεία, τόσο επειδή έτσι θα διατηρηθεί και η σωματική μας υγεία σε καλύτερο επίπεδο όσο και επειδή είναι ο τρόπος να νιώθουμε ήρεμοι, δυνατοί και ευτυχισμένοι.
Μπορεί να μας φαίνεται σαν ένα δύσκολο, περίπλοκο ή και σχεδόν αδύνατο εγχείρημα, αλλά ακόμα και μερικές, φαινομενικά απλές, αλλαγές και προσθήκες στην καθημερινότητα, στη ζωή και στις συνήθειές μας θα μας βοηθήσουν να νιώθουμε και να είμαστε καλύτερα.
Και ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ηρεμίας μας και της θετικής μας οπτικής; Το στρες, που δεν μπορούμε ούτε να ξορκίσουμε ούτε να αποφασίσουμε έτσι απλά ότι θα αφήσουμε πίσω μας. Χρειάζεται προσπάθεια, αλλαγή φιλοσοφίας ζωής, συχνά και η βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας, αλλά αξίζει τον κόπο.
Επιπλέον, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, στο να αποκτήσουμε μια πιο θετική ματιά απέναντι στη ζωή και να είμαστε πιο ήρεμοι ψυχικά θα μας βοηθήσουν και άλλες, μικρότερης κλίμακας αλλαγές, όπως το να γελάμε, να μιλάμε με τους φίλους μας στο τηλέφωνο, να παίζουμε με τα παιδιά μας, να βγαίνουμε βόλτα με τον σκύλο μας στη θάλασσα, να διαβάζουμε ένα βιβλίο, να κάνουμε σεξ (θεωρείται ότι το σεξ μειώνει το στρες και βοηθά στην επίτευξη της ευτυχίας και του αισθήματος πληρότητας – αποτελεί μία καλή μορφή αερόβιας άσκησης και, κατά τη φάση του οργασμού, προκαλείται η απελευθέρωση των ενδορφινών, των γνωστών ορμονών της ευχαρίστησης, που λειτουργούν ως φυσικά παυσίπονα και αντικαταθλιπτικά), να παντρευτούμε (καθώς οι παντρεμένοι άνθρωποι ζουν μία πιο σταθερή ζωή και οι έρευνες δείχνουν ότι η υγεία τους είναι καλύτερη), να εξασκήσουμε το μυαλό μας, να ξεκινήσουμε ένα καινούργιο χόμπι, να μάθουμε ένα μουσικό όργανο ή μία ξένη γλώσσα (όσο μεγάλοι κι αν είμαστε) και το κυριότερο; Να πούμε «έχει ο Θεός» ή «δεν βαριέσαι» ή «θα το σκεφτώ αύριο», κάθε φορά που τα πράγματα δεν έρχονται όπως τα θέλουμε και μας δυσκολεύουν.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρα Αναστάσιο Σπαντιδέα, κλινικό φαρμακολόγο-παθολόγο.
