Ο καρκίνος είναι μια ασθένεια που εμφανίζεται όταν υπάρξουν αλλαγές σε μια ομάδα φυσιολογικών κυττάρων μέσα στο σώμα, που οδηγεί στην ανεξέλεγκτη και ανώμαλη ανάπτυξή τους, δημιουργώντας έναν όγκο. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις μορφές καρκίνου εκτός από τη λευχαιμία (καρκίνος του αίματος). Αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, οι όγκοι μπορεί να αναπτυχθούν και να εξαπλωθούν και σε άλλα μέρη του σώματος μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και του λεμφικού συστήματος και να επηρεάσουν τα περισσότερα συστήματα και τη γενικότερη λειτουργία του οργανισμού. Ωστόσο, μπορούμε να αποτρέψουμε την εμφάνισή του εάν προσέξουμε την διατροφή που ακολουθούμε.
Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτων παγκοσμίως και περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι ετησίως χάνουν τη ζωή τους από τη μάχη μαζί του. Περισσότερο από το 40% των θανάτων αυτών θα μπορούσε να προληφθεί, καθώς συνδέεται με εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, οι κακές διατροφικές συνήθειες και η σωματική αδράνεια.
Διαβάστε επίσης: Διατροφή: Ποιος τύπος «ρίχνει» χοληστερίνη και επίπεδα σακχάρου
Ο καρκίνος μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες και, όπως συμβαίνει και με άλλες ασθένειες, οι περισσότεροι καρκίνοι είναι αποτέλεσμα έκθεσης σε διάφορους αιτιολογικούς παράγοντες.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, ενώ ορισμένοι παράγοντες δεν μπορούν να επηρεαστούν, περίπου το ένα τρίτο των περιπτώσεων καρκίνου μπορεί να προληφθεί με τη μείωση των κινδύνων συμπεριφοράς και διατροφής.
Οι τροποποιήσιμοι παράγοντες περιλαμβάνουν:
Το αλκοόλ. Τα στοιχεία δείχνουν ότι γενικά όσο περισσότερα αλκοολούχα ποτά καταναλώνουν οι άνθρωποι τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης πολλών τύπων καρκίνου. Ακόμα και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο.
Την παχυσαρκία. Το υπερβολικό βάρος έχει συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης 12 διαφορετικών καρκίνων.
Τη διατροφή. Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινο κρέας, επεξεργασμένα κρέατα, αλατισμένα τρόφιμα και χαμηλή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά έχει αντίκτυπο στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Τη φυσική δραστηριότητα. Η τακτική σωματική δραστηριότητα βοηθά στη μείωση του σωματικού λίπους και των κινδύνων εμφάνισης καρκίνου που συνδέονται με αυτό.
Το τσιγάρο. Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει τουλάχιστον 80 διαφορετικές καρκινογόνες ουσίες.
Την ιοντίζουσα ακτινοβολία. Οι ανθρωπογενείς πηγές ακτινοβολίας μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο και αποτελούν κίνδυνο για τους εργαζομένους.
Τον χώρο εργασίας. Μερικοί άνθρωποι κινδυνεύουν να εκτεθούν σε μια καρκινογόνο ουσία λόγω της εργασίας που κάνουν.
Τις λοιμώξεις. Οι μολυσματικοί παράγοντες ευθύνονται για περίπου 2,2 εκατομμύρια θανάτους από καρκίνο ετησίως.
Από την άλλη, υπάρχουν και παράγοντες για τους οποίους δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τους αποτρέψουμε. Οι παράγοντες αυτοί είναι:
Η ηλικία. Πολλοί τύποι καρκίνου γίνονται πιο διαδεδομένοι με την ηλικία.
Οι καρκινογόνες ουσίες. Είναι ουσίες που αλλάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς ενός κυττάρου, αυξάνοντας τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου.
Τα γονίδια. Μερικοί άνθρωποι δυστυχώς γεννιούνται με γενετικά κληρονομικό υψηλό κίνδυνο για εμφάνιση συγκεκριμένου καρκίνου («γενετική προδιάθεση»).
Το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα άτομα που έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν ορισμένους τύπους καρκίνου.
Η διατροφή μας, και κατ’ επέκταση ο γενικότερος τρόπος ζωής μας, παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Το να ακολουθούμε ένα υγιεινό πρότυπο διατροφής, με συστηματική άσκηση, και να απομακρυνθούμε από κακές συνήθειες, όπως το αλκοόλ και το κάπνισμα, είναι μείζονος σημασίας.
Για να εστιάσουμε λίγο περισσότερο στο διατροφικό κομμάτι, ένα σωστό διατροφικό πλάνο περιλαμβάνει:
* Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά σε ποσότητες που σας βοηθούν να αποκτήσετε και να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος.
* Ποικιλία φρούτων και λαχανικών.
* Οσπρια που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες.
* Προϊόντα ολικής άλεσης.
* Μειωμένη κατανάλωσης κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, ροφημάτων με ζάχαρη, επεξεργασμένων προϊόντων και επεξεργασμένων δημητριακών.
Αρκετά συστατικά των υγιεινών διατροφικών προτύπων συνδέονται επίσης με την πρόληψη εμφάνισης καρκίνου:
* Τα λαχανικά και τα φρούτα είναι πολύπλοκα τρόφιμα, που περιέχουν βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες και άλλες ουσίες που μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη του καρκίνου. Γίνεται έρευνα για τις πιθανές ιδιότητες πρόληψης του καρκίνου ορισμένων λαχανικών και φρούτων (ή ομάδων αυτών).
Τα λαχανικά και τα φρούτα μπορούν επίσης να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου λόγω των επιπτώσεών τους στην πρόσληψη θερμίδων και στο σωματικό βάρος.
Η κατανάλωση άφθονων λαχανικών και φρούτων έχει επίσης συνδεθεί με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άλλων χρόνιων ασθενειών, ιδιαίτερα των καρδιακών παθήσεων.
Για τη μείωση του κινδύνου καρκίνου, το ACS (American Cancer Society) συμβουλεύει να ακολουθείτε τις Διατροφικές Κατευθυντήριες Γραμμές των ΗΠΑ, οι οποίες είναι να καταναλώνετε τουλάχιστον 2½ έως 3 φλιτζάνια λαχανικά και 1½ έως 2 φλιτζάνια φρούτα κάθε μέρα, ανάλογα με τις θερμιδικές απαιτήσεις του ατόμου.
* Τα όσπρια είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, φυτικές ίνες, σίδηρο, ψευδάργυρο, κάλιο και φυλλικό οξύ. Εχουν ένα θρεπτικό προφίλ παρόμοιο με αυτό των λαχανικών και άλλων καλών πηγών πρωτεΐνης και είναι εξαιρετικές πηγές και των δύο.
* Τα δημητριακά ολικής αλέσεως περιλαμβάνουν όλα τα μέρη του αρχικού πυρήνα και επομένως έχουν περισσότερες φυτικές ίνες και θρεπτικά συστατικά. Ερευνες έχουν δείξει ότι τα δημητριακά ολικής αλέσεως πιθανώς μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου.
Επιπλέον, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε διαιτητικές ίνες φαίνεται να συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο αύξησης βάρους, γεγονός που μπορεί επίσης να συμβάλει στην πρόληψη ανάπτυξης καρκίνου.
Οι διατροφικές κατευθυντήριες γραμμές των ΗΠΑ και της ACS συνιστούν να παίρνετε τουλάχιστον τα μισά από τα δημητριακά σας ως δημητριακά ολικής αλέσεως.
* Οι διαιτητικές ίνες πιθανώς συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου, καθώς και με χαμηλότερο κίνδυνο αύξησης βάρους. Οι φυτικές ίνες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τα βακτήρια στο έντερο, τα οποία μπορεί να παίζουν ρόλο σε ορισμένους καρκίνους.
Η σύσταση της ACS είναι να λαμβάνετε το μεγαλύτερο μέρος των διαιτητικών σας ινών από ολόκληρα φυτικά τρόφιμα και όχι από συμπληρώματα.
Τι άλλο πρέπει να γνωρίζουμε
* Οι φόβοι ότι τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου υπάρχουν εδώ και δεκαετίες και πολλοί οργανισμοί υγείας συνιστούν τον περιορισμό ή την αποφυγή αυτών των τροφίμων.
Το 2015 ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνας για τον Καρκίνο (IARC) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το επεξεργασμένο κρέας ανήκει στην Ομάδα 1 («καρκινογόνο για τον άνθρωπο») και ότι το κόκκινο κρέας ανήκει στην Ομάδα 2Α («πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο»).
Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν επίσης έναν πιθανό ρόλο του κόκκινου/επεξεργασμένου κρέατος στον αυξανόμενο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και ορισμένων μορφών καρκίνου του προστάτη, αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα.
Δεν είναι γνωστό εάν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κατανάλωσης είτε για κόκκινα είτε για επεξεργασμένα κρέατα. Ελλείψει τέτοιας γνώσης, η ACS συνιστά να επιλέγουμε πρωτεϊνούχες τροφές, όπως ψάρια, πουλερικά και φασόλια, πιο συχνά από το κόκκινο κρέας και σε ό,τι αφορά τα επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος να καταναλώνονται με μέτρο.
* Τα πρόσθετα σάκχαρα και άλλα γλυκαντικά υψηλής θερμιδικής αξίας χρησιμοποιούνται συχνά σε ποτά με ζάχαρη και σε τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια. Συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο αύξησης βάρους, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο πολλών τύπων καρκίνου.
Οι Διατροφικές Κατευθυντήριες Γραμμές των ΗΠΑ συνιστούν τον περιορισμό των θερμίδων από τα πρόσθετα σάκχαρα και τα κορεσμένα λίπη, και συγκεκριμένα να λαμβάνετε λιγότερο από το 10% των θερμίδων σας την ημέρα από πρόσθετα σάκχαρα.
* Ο αντίκτυπος των υψηλά επεξεργασμένων τροφίμων στην υγεία είναι ένας τομέας που προκαλεί αυξανόμενη δημόσια ανησυχία.
Τα βαριά επεξεργασμένα τρόφιμα τείνουν να είναι υψηλότερα σε λιπαρά, πρόσθετα σάκχαρα, επεξεργασμένα δημητριακά και νάτριο και έχουν συνδεθεί με ανεπιθύμητα αποτελέσματα για την υγεία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, σε μικρό αριθμό μελετών.
* Ορισμένες έρευνες έχουν συνδέσει δίαιτες πλούσιες σε ασβέστιο και γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου και πιθανώς και καρκίνου του μαστού.
Ωστόσο, ορισμένες μελέτες έχουν προτείνει επίσης ότι το ασβέστιο και τα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη.
Επειδή η πρόσληψη γαλακτοκομικών τροφίμων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ορισμένων καρκίνων και πιθανώς να αυξήσει τον κίνδυνο άλλων, το ACS δεν κάνει συγκεκριμένες συστάσεις για την κατανάλωση γαλακτοκομικών τροφίμων για την πρόληψη του καρκίνου.
* Η βιταμίνη D είναι γνωστό ότι βοηθά στη διατήρηση της υγείας των οστών. Οι διατροφικές πηγές περιλαμβάνουν μερικές τροφές στις οποίες βρίσκεται φυσικά καθώς και τρόφιμα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D και συμπληρώματα.
Ορισμένες μελέτες έχουν προτείνει έναν πιθανό ρόλο της βιταμίνης D στη μείωση του κινδύνου καρκίνου, ιδιαίτερα του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Ωστόσο, μεγάλες μελέτες δεν έχουν βρει ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης D μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης πολυπόδων του παχέος εντέρου ή καρκίνου. Ενώ ο ρόλος της βιταμίνης D στη μείωση του κινδύνου καρκίνου εξακολουθεί να είναι ένας ενεργός τομέας έρευνας και συζήτησης, συνιστάται η αποφυγή χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D.
ΠΗΓΕΣ:
1) https://www.worldcancerday.org/
2) https://www.cancer.org/ https://www.cancer.org/healthy/eat-healthy-get-active/acs-guidelines-nutrition-physical-activity-cancer-prevention/guidelines.html
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Κλεοπάτρα Αρέστη, κλινική διαιτολόγο – διατροφολόγο, υπ. διδάκτορα Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών, MSc στην Αθλητική Διατροφή, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Master Practitioner on Eating Disorders & Obesity.
