«Κρατάς μυστικό»; Οι περισσότεροι από εμάς κρατάμε κάποια. Τι συνήθως προτιμάμε να παραμείνει κρυφό και υπάρχουν επιπτώσεις στην ψυχική υγεία; Η έρευνα πάνω σε αυτό το ερώτημα συνεχώς αυξάνεται. Μια πρόσφατη ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας συνοψίζει μερικά βασικά συμπεράσματα σχετικά με τα μυστικά που κρατούν οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους και τις σχετικές τους εμπειρίες.
Τι είναι (και τι δεν είναι) μυστικό
Οι πρώτες έρευνες προσπάθησαν να δημιουργήσουν καταστάσεις μυστικότητας στο εργαστήριο, αλλά τα αποτελέσματα οδήγησαν σε σύγχυση μεταξύ μυστικότητας και απόκρυψης, που δεν είναι το ίδιο πράγμα. Για παράδειγμα, μπορεί να περιορίσεις τα λόγια σου ή να αποκρύψεις πληροφορίες σε μια συζήτηση για άλλους λόγους πέρα από το να κρατήσεις ένα μυστικό (π.χ. ευγένεια). Επιπλέον, τα μυστικά συχνά δεν απαιτούν ενεργή απόκρυψη, ειδικά όταν δεν σχετίζονται με το θέμα της συζήτησης ή τους συνομιλητές. Ένα μυστικό μπορεί να υπάρχει πολύ πριν παρουσιαστεί η ανάγκη να το αποκρύψεις.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η μυστικότητα δεν πρέπει να ορίζεται ως πράξη, αλλά ως πρόθεση. Αυτή η πρόθεση διαφέρει από μια γενική στάση ιδιωτικότητας. Για παράδειγμα, μπορεί να θέλεις να κρατήσεις τις λεπτομέρειες της ερωτικής σου ζωής ιδιωτικές, αλλά το γεγονός ότι είσαι σεξουαλικά ενεργός/ή δεν αποτελεί απαραίτητα μυστικό.
Έχεις μυστικό μόνο όταν έχεις την πρόθεση να αποκρύψεις συγκεκριμένες πληροφορίες από τους άλλους. Αυτή η απόφαση μπορεί να σε επηρεάσει με διάφορους τρόπους, ακόμα και πριν χρειαστεί να αποκρύψεις ενεργά την πληροφορία σε μια συζήτηση.
Με άλλα λόγια, η μυστικότητα περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από το να «δαγκώνεις τη γλώσσα σου», να αλλάζεις θέμα ή να αποφεύγεις ερωτήσεις. Μπορεί να απαιτεί νοητική προσπάθεια τόσο πριν όσο και μετά από καταστάσεις απόκρυψης. Στην πραγματικότητα, ακόμη και τα μυστικά που δεν απαιτούν διαρκή συντήρηση ή ενεργή απόκρυψη μπορούν να είναι βαρύ φορτίο για εκείνον που τα κρατά.
Τι είδους μυστικά κρατάμε;
Η έρευνα δείχνει ότι τα πιο συχνά μυστικά σχετίζονται με:
- Σεξουαλική συμπεριφορά
- Σκέψεις για εξωσυζυγικές σχέσεις
- Ψέματα
- Ρομαντική επιθυμία
Αυτά τα θέματα τείνουν να αποκρύπτονται από όλους. Αντίθετα, θέματα όπως η εγκυμοσύνη, βρίσκονται στο τέλος της λίστας των πλήρως κρυφών θεμάτων.
Οι επιστήμονες εξηγούν ότι τα μυστικά «ενεργοποιούνται» είτε όταν βρισκόμαστε σε σχετικό με το μυστικό πλαίσιο (π.χ. μια συζήτηση που ακουμπά το θέμα), είτε χωρίς εξωτερικό ερέθισμα, μέσω του «περιπλανώμενου νου» — δηλαδή όταν το μυαλό μας πηγαίνει στο μυστικό από μόνο του.
Tα δεδομένα υποστηρίζουν ότι η απόκρυψη μπορεί να είναι εξαντλητική, αλλά η συχνή απόκρυψη μυστικών δεν συνδέεται με αυξημένο στρες. Στην πραγματικότητα, αυτό που μας επιβαρύνει περισσότερο είναι οι στιγμές όπου το μυαλό μας περιπλανιέται στο μυστικό.
«Όσο πιο συχνά οι άνθρωποι σκέφτονται τα μυστικά τους, τόσο περισσότερο αυτά επηρεάζουν αρνητικά την ευημερία τους — χωρίς να παρατηρείται πρόσθετη ζημιά από τη συχνή απόκρυψη», λένε οι ερευνητές.
Άρα, αν το μυαλό σου περιπλανιέται συχνά στο μυστικό σου, είναι πιο πιθανό να βιώσεις ψυχική επιβάρυνση. Γιατί συμβαίνει αυτό; Η έρευνα αποκαλύπτει διάφορους λόγους, όπως η αυξημένη ντροπή, το αίσθημα απομόνωσης, η αβεβαιότητα και η αίσθηση μη αυθεντικότητας που μπορεί να προκύψουν από την υπερβολική ενασχόληση με ένα μυστικό.
Γιατί όμως το μυαλό των ανθρώπων περιπλανιέται στα μυστικά τους, παρόλο που αυτό τους βλάπτει;
Τα μυστικά συχνά αφορούν ανεπίλυτα ζητήματα και ο ανθρώπινος νους, σύμφωνα με την εξελικτική θεωρία, έχει σχεδιαστεί για να δίνει προτεραιότητα σε ό,τι δεν έχει λυθεί. Επιπλέον, για να μπορεί κάποιος να αποκρύψει ένα μυστικό όταν χρειαστεί, πρέπει να το διατηρεί ενεργό στη σκέψη του, κάτι που ίσως εξηγεί γιατί το αναμασά συνεχώς.
Τα μυστικά έχουν ψυχολογικό κόστος
Τα μυστικά μπορεί μερικές φορές να μας γλιτώνουν από διαπροσωπικές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις, όμως συχνά επιβαρύνουν ψυχολογικά, εν μέρει επειδή μας στερούν κοινωνική υποστήριξη και δημιουργούν απόσταση στις σχέσεις μας. Το αίσθημα ενοχής είναι κοινό στα άτομα που κρατούν μυστικά, κάτι που αυξάνει το συναισθηματικό βάρος.
Ένα ενδιαφέρον εύρημα από την έρευνα που συνδέει τα μυστικά με την ποιότητα της σχέσης είναι ότι η μυστικότητα φαίνεται να είναι λιγότερο επιζήμια σε σχέσεις υψηλής ποιότητας, ίσως επειδή η μυστικότητα μέσα σε υγιείς σχέσεις προστατεύει τη σχέση χωρίς να την υπονομεύει.
Το να κρατάς ένα μυστικό απαιτεί κόπο- Τι μας βοηθά;
Η ανασκόπηση προτείνει ότι η καλή ικανότητα συναισθηματικής ρύθμισης. Επιπλέον, ένα χρήσιμο εργαλείο είναι να αναλογιστείς τη συμπεριφορά σου και να φανταστείς πώς θα μπορούσες να ενεργήσεις διαφορετικά στο μέλλον, ώστε να αποφύγεις την ανάγκη για μυστικότητα. Μια τέτοια προσέγγιση είναι ψυχολογικά προτιμότερη από το να νιώθεις ντροπή ή να αυτοκατηγορείσαι.
Τέλος, μπορείς να διαχειριστείς καλύτερα ένα μυστικό εστιάζοντας στις κοινωνικά θετικές του διαστάσεις (π.χ. διατήρηση αρμονίας στις σχέσεις). Ωστόσο, αυτό λειτουργεί μόνο αν το κίνητρο για τη μυστικότητα δεν είναι αποκλειστικά εγωιστικό.
Ορισμένα μυστικά, όπως εκπλήξεις ή προτάσεις γάμου, θεωρούνται θετικά και βιώνονται ως αναζωογονητικά και όχι ως ψυχολογικά εξαντλητικά.
Η αποτελεσματική διαχείριση του άγχους που συνοδεύει τη μυστικότητα μπορεί, σε κάποιες περιπτώσεις, να περιλαμβάνει την αποκάλυψη του μυστικού σε κατάλληλο πρόσωπο — είτε με εξομολόγηση (δηλ. αποκάλυψη στον ίδιο τον αποδέκτη του μυστικού), είτε με εξομολόγηση σε κάποιο τρίτο έμπιστο άτομο.
Και οι δύο επιλογές έχουν κινδύνους αλλά και πιθανά οφέλη:
- Μια εξομολόγηση μπορεί να βλάψει τη σχέση.
- Μια εμπιστευτική εξομολόγηση μπορεί να προκαλέσει αρνητική ή επικριτική αντίδραση.
Η έρευνα σχετικά με τις εξομολογήσεις είναι περιορισμένη, ενώ για τις εμπιστευτικές εξομολογήσεις τα δεδομένα δείχνουν ότι είναι συχνά ωφέλιμες, τόσο για το άτομο που κρατά το μυστικό όσο και για αυτόν που το ακούει.
Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι οι εμπιστευτικές εξομολογήσεις είναι σημαντικός μηχανισμός αντιμετώπισης της κατάθλιψης.
Γενικά, καλό είναι να εμπιστευόμαστε άτομα που:
- Είναι συμπονετικά (μη επικριτικά και με ενσυναίσθηση)
- Είναι πρόθυμα να προσφέρουν καθοδήγηση
- Που έχουν παρόμοιες ηθικές αξίες
- Που δεν θα καταβληθούν συναισθηματικά από το βάρος του μυστικού
Οι συγγραφείς καταλήγουν:
«Όλοι κρατάμε μυστικά κάποια στιγμή στη ζωή μας, κάποια από τα οποία κουβαλάμε για χρόνια…Μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να μαθαίνουμε κάποια πράγματα για τη μυστικότητα, αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά δεδομένα που θα ήταν πολύ χρήσιμο να αποκαλυφθούν».
