Οι εικόνες πανικού από τη Σικελία, με τουρίστες να τρέχουν να σωθούν από το νέφος τέφρας και αερίων, υπενθυμίζουν πόσο απρόβλεπτη μπορεί να είναι η φύση. Η νέα έκρηξη της Αίτνας, του πιο ενεργού ηφαιστείου της Ευρώπης, θέτει ξανά στο προσκήνιο το ερώτημα: μπορούμε να προβλέψουμε τέτοια φαινόμενα εγκαίρως; Σύμφωνα με νέα μελέτη, η απάντηση μπορεί να κρύβεται στα δέντρα…
Τι «αισθάνονται» τα δέντρα
Πολύ πριν εμείς καταλάβουμε ότι κάτι αλλάζει στη φύση, τα δέντρα το έχουν ήδη αισθανθεί. Οι ρίζες τους αγγίζουν το υπέδαφος, τα φύλλα τους αντανακλούν το φως και την ποιότητα του αέρα, ολόκληρη η ύπαρξή τους είναι ένας ευαίσθητος δέκτης των αλλαγών στο περιβάλλον. Δεν είναι μόνο πηγή ζωής και οξυγόνου, αλλά και ζωντανά «μηχανήματα» παρατήρησης του κόσμου. Και τώρα, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν πως μπορούν να γίνουν και σύμμαχοι στην πρόβλεψη φυσικών καταστροφών, όπως οι ηφαιστειακές εκρήξεις.
Όταν ένα ηφαίστειο ετοιμάζεται να εκραγεί, το μάγμα ανέρχεται πιο κοντά στην επιφάνεια, απελευθερώνοντας αυξημένες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό το αέριο, πλούσιο σε άνθρακα, λειτουργεί σαν λίπασμα για τα δέντρα, ενισχύοντας την ανάπτυξή τους και κάνοντάς τα να φαίνονται πιο «ζωντανά» από ψηλά.
Οι δορυφόροι, μέσω του δείκτη φυτικής βλάστησης NDVI, μπορούν να εντοπίσουν αυτές τις μεταβολές από το διάστημα, χωρίς να απαιτείται επιτόπια εγκατάσταση αισθητήρων. Έτσι, δίνεται στους επιστήμονες ένα δυνητικά πολύτιμο σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ιδιαίτερα για απομονωμένες ή δύσβατες περιοχές.
Τι λένε οι ερευνητές
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Remote Sensing of Environment, επικεντρώθηκε στο όρος Αίτνα στην Ιταλία. Η ηφαιστειολόγος Νικόλ Γκουίν από το Πανεπιστήμιο του Χιούστον και η ομάδα της συνέκριναν δεδομένα από αισθητήρες με δορυφορικές εικόνες, εντοπίζοντας 16 περιπτώσεις όπου η αύξηση διοξειδίου του άνθρακα και του δείκτη NDVI προηγήθηκε υπόγειων μετακινήσεων μάγματος. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα σημάδια εμφανίστηκαν και σε περιοχές μακριά από τις ρηγματώσεις του ηφαιστείου.
Η εργασία βασίστηκε σε προγενέστερη έρευνα του Ρόμπερτ Μπογκ (Πανεπιστήμιο ΜακΓκιλ), η οποία είχε καταγράψει αντίστοιχο φαινόμενο σε ηφαίστεια της Κόστα Ρίκα. Σήμερα, οι δύο επιστήμονες συνεργάζονται σε ένα φιλόδοξο έργο υπό την ηγεσία της NASA και του Ινστιτούτου Smithsonian, μελετώντας τη χλωρίδα γύρω από ηφαίστεια στον Παναμά και την Κόστα Ρίκα.
Η αποστολή, γνωστή ως AVUELO (Airborne Validation Unified Experiment: Land to Ocean), φιλοδοξεί να δημιουργήσει νέες τεχνικές παρακολούθησης της υγείας του πλανήτη μέσω δορυφορικών δεδομένων, εντοπίζοντας μεταβολές όχι μόνο σε εκρηκτικά ηφαίστεια, αλλά και σε εκείνα που εκπέμπουν «σιωπηλά» διοξείδιο του άνθρακα.
Όπως εξηγεί ο κλιματολόγος Τζος Φίσερ, το ενδιαφέρον των επιστημόνων δεν περιορίζεται μόνο στην πρόβλεψη εκρήξεων. Μελετούν επίσης πώς τα δέντρα απορροφούν το επιπλέον διοξείδιο του άνθρακα – μια σημαντική ένδειξη για το πώς η παγκόσμια βλάστηση θα ανταποκριθεί στο μέλλον, καθώς οι συγκεντρώσεις του αερίου συνεχίζουν να αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής.
