Τα καλοκαίρια μικραίνουν, τα Χριστούγεννα φτάνουν πριν το καταλάβουμε και οι δεκαετίες μοιάζουν να «τρέχουν»… Έχετε νιώσει ποτέ πως όσο περνούν τα χρόνια, ο χρόνος κυλά όλο και πιο γρήγορα; Δεν είναι ιδέα σας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, αυτό το φαινόμενο σχετίζεται με το πώς ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα γεγονότα γύρω μας.
Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Communications Biology, ερευνητές από το Cambridge Centre for Ageing and Neuroscience ζήτησαν από 577 άτομα, ηλικίας 18 έως 88 ετών, να παρακολουθήσουν ένα οκτάλεπτο απόσπασμα από τη σειρά Alfred Hitchcock Presents. Κατά τη διάρκεια της προβολής, κατέγραψαν με λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες τις μεταβολές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου τους.
Η επιλογή του συγκεκριμένου βίντεο μόνο τυχαία δεν ήταν. Ο Χίτσκοκ, γνωστός για τη ρυθμική, σχεδόν μαθηματική αφήγησή του, βοηθά τους ερευνητές να παρακολουθήσουν πώς ο εγκέφαλος «κόβει» τα γεγονότα σε σκηνές, πότε δηλαδή αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι τελείωσε και κάτι νέο ξεκινά.
Αναλύοντας τα δεδομένα με έναν εξελιγμένο αλγόριθμο, οι επιστήμονες παρατήρησαν πως όσο μεγαλώνουμε, ο εγκέφαλός μας αλλάζει «σκηνές» πιο αργά. Οι νευρωνικές καταστάσεις διαρκούν περισσότερο και είναι λιγότερες. Με άλλα λόγια, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι καταγράφουν λιγότερα «γεγονότα» μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα. Έτσι, το πέρασμα του χρόνου φαίνεται πιο σύντομο.
Το εύρημα συνδέεται με μια παλιά φιλοσοφική ιδέα που είχε διατυπώσει ο Αριστοτέλης: όσο περισσότερα αξιοσημείωτα γεγονότα συμβαίνουν, τόσο πιο «γεμάτος» φαίνεται ο χρόνος. Αντίθετα, όταν η εμπειρία γίνεται πιο ομοιόμορφη, το μυαλό μας «συμπιέζει» τον χρόνο. Οι ερευνητές αποδίδουν αυτή τη διαφορά στη λεγόμενη νευρωνική αποδιαφοροποίηση (dedifferentiation) που συνοδεύει τη γήρανση. Με τα χρόνια, οι περιοχές του εγκεφάλου γίνονται λιγότερο εξειδικευμένες: αντί να ενεργοποιούνται συγκεκριμένα για κάθε ερέθισμα, αντιδρούν πιο γενικά. Έτσι, μειώνεται και η αίσθηση της διάρκειας.
Ο εσωτερικός μας χρόνος δεν είναι γραμμικός
Η επιστήμη, ωστόσο, δεν αρκείται σε μία εξήγηση. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, λειτουργούμε με δύο διαφορετικές χρονικές κλίμακες: τη γραμμική, με την οποία μετρά η κοινωνία (ώρες, μέρες, έτη), και την υποκειμενική, που ακολουθεί λογαριθμικούς νόμους.
Για ένα παιδί πέντε ετών, ένα έτος αντιπροσωπεύει το 20% της ζωής του, μια τεράστια αναλογία. Για έναν 50χρονο, όμως, είναι μόλις 2%. Ο εσωτερικός μας χρόνος, λοιπόν, «συμπιέζεται» καθώς η ζωή μας γεμίζει αναμνήσεις και επαναλήψεις.
Μπορούμε να «επιβραδύνουμε» τον χρόνο;
Οι ερευνητές παρατηρούν ότι ο χρόνος φαίνεται να «ανοίγει» όταν βιώνουμε νέες εμπειρίες, ταξιδεύουμε, μαθαίνουμε κάτι καινούργιο ή αφιερώνουμε χρόνο σε ανθρώπους που μας εμπνέουν. Οι πρωτότυπες και ουσιαστικές εμπειρίες «πυκνώνουν» τον εσωτερικό μας χρόνο, κάνοντάς τον να μοιάζει πιο «γεμάτος», ακόμη κι αν τα λεπτά και οι ώρες παραμένουν τα ίδια.
