Όλοι κάποια στιγμή της ζωής μας αισθανθήκαμε σωματικό πόνο. Άλλοι πιο δυνατό και άλλοι πιο ήπιο. Ανάμεσά μας, όμως, υπάρχουν και αυτοί που πονούν πολύ και για χρόνια. Φίλοι μας, άνθρωποι του ευρύτερου ή του στενού συγγενικού μας περιβάλλοντος μπορεί να ταλαιπωρούνται από χρόνιο πόνο που δεν θεραπεύεται.Ο χρόνιος πόνος, ωστόσο δεν αποτελεί απλά ένα σύμπτωμα κάποιας ασθένειας, είναι ασθένεια, λένε πλέον οι ειδικοί και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Φαίνεται μάλιστα ότι εξελίσσεται σε επείγον ζήτημα της υγείας των δυτικών κοινωνιών, καθώς υπολογίζεται ότι πλήττει το 19% του πληθυσμού της Ευρώπης. Ένας στους πέντε δηλαδή, ευρωπαίους υποφέρει από χρόνιο πόνο, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά την ικανότητά του να ζει μια παραγωγική επαγγελματική, κοινωνική και οικογενειακή ζωή. Επειδή, όμως, όλοι έχουμε δικαίωμα στη ζωή και σε μια καλή ζωή χωρίς πόνο συγκεντρώσαμε όλες τις πληροφορίες που αφορούν τη σύγχρονη επιστημονική αντιμετώπισή του.Ο πόνος στο μικροσκόπιοΧρόνιος χαρακτηρίζεται ο πόνος που διαρκεί περισσότερο από 2-6 μήνες. Μπορεί να προέρχεται από νεοπλασματικές ασθένειες (καρκινικός πόνος) ή από άλλες νόσους όπως μυοσκελετικές παθήσεις, οστεοαρθρίτιδα, διαβητική νευροπάθεια, μεθερπητική νευραλγία). Μπορεί επίσης, να εμφανισθεί μετά από τραυματισμό ή χειρουργικές επεμβάσεις. Ο πόνος διακρίνεται σε:Αλγαισθητικό (προκαλείται επειδή υπάρχει καταστροφή ιστών του σώματος εξαιτίας διαφόρων παραγόντων όπως ο τραυματισμός, η φλεγμονή, το χειρουργείο).Νευροπαθητικό ( προκύπτει από άμεση βλάβη ή νόσο του νευρικού συστήματος. Αιτίες βλάβης των νεύρων μπορεί να είναι τραυματισμός των νεύρων, μεταβολική δυσλειτουργία π.χ. στο σακχαρώδη διαβήτη, κατάχρηση ουσιών π.χ. αλκοόλ, λοιμώξεις από ιούς π.χ. έρπητα ζωστήρα, ή φλεγμονή).Μικτό (έχει στοιχεία αλγαισθητικού και νευροπαθητικού πόνου όπως οσφυαλγία, οστεοαρθρίτιδα, καρκινικός πόνος κλπ).Οι επιπτώσειςΟ πόνος έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του ατόμου που υποφέρει. Επηρεάζει τη λειτουργικότητα, την κοινωνική του δραστηριότητα, περιορίζει τις κινήσεις του, την επαγγελματική του ικανότητα, την ψυχοσύνθεσή του και συχνά μαζί με τον ασθενή υποφέρει και η οικογένειά του. Επιπλέον, άνθρωποι που πονούν πολύ δεν είναι σε θέση να εργαστούν, εξαιτίας της κατάστασής τους. Αλλά και όταν μπορούν να δουλέψουν, αισθάνονται ότι ο χρόνιος πόνος εμποδίζει την ικανότητά τους να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους, κατά το 20% περίπου του χρόνου εργασίας. Κάποιοι μάλιστα πονούν τόσο πολύ που θα προτιμούσαν να πεθάνουν.Ο πόνος φέρνει πόνοΗ θεραπεία για τον πόνο πρέπει να ξεκινάει άμεσα, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία μνήμης πόνου (μιας ιδιότητας ορισμένων νευρώνων), η οποία οδηγεί στο χρόνιο πόνο. Επιπλέον, ο πόνος που δεν έχει αντιμετωπισθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι δυσκολότερο να θεραπευτεί. Γι’ αυτό έχοντας υπόψη μας ότι «ο πόνος φέρνει πόνο» δεν πρέπει να καθυστερούμε την αντιμετώπισή του.Δικαίωμα στην ανακούφισηΗ ανακούφιση, από τον πόνο αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα και η μη αντιμετώπισή του είναι εγκληματική αμέλεια, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες σε θέματα πόνου. Η αναλγησία, λοιπόν, ως δικαίωμα που είναι πρέπει να προσφέρεται σε κάθε ασθενή. Δυστυχώς, όμως, ο χρόνιος καλοήθης πόνος δεν αναγνωρίζεται ως νόσος σε πολλές χώρες και υποθεραπεύεται, ενώ ο καρκινικός πόνος δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς. Στοιχεία δείχνουν ότι η διάγνωση των ασθενών καθυστερεί μέχρι και ένα έτος, ενώ αρκετοί δηλώνουν ότι δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά ο πόνος τους.Ποιος νοιάζεται;Παρόλα αυτά σήμερα, ο χρόνιος πόνος μπορεί να αντιμετωπισθεί. Η διαχείρισή του είναι ολόκληρη επιστήμη. Η επιτυχία σε αυτή την προσπάθεια κρύβεται στην φράση Θεραπεία Πόνου και Παρηγορική Φροντίδα». Πιο συγκεκριμένα, αντικείμενο της Παρηγορικής Φροντίδας είναι ο έλεγχος του πόνου και των συνοδών συμπτωμάτων (π.χ. διαταραχές ύπνου, καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές, ανορεξία, εμετός και άλλα ενοχλητικά συμπτώματα). Για την φροντίδα και ανακούφιση των ασθενών με χρόνιο πόνο απαιτείται μια πολυπαραγοντική προσέγγιση που παρέχεται στα Κέντρα Πόνου όπου συνδυάζεται η φαρμακευτική αγωγή, οι παρεμβατικές τεχνικές, η ψυχολογική υποστήριξη τόσο του πάσχοντα όσο και της οικογένειάς του, η φυσικοθεραπεία, ο βελονισμός και όλες οι άλλες τεχνικές που απαιτούνται για την ολιστική και πλήρη αντιμετώπιση του ανθρώπου που πάσχει από χρόνιο πόνο και από τα συνοδά του συμπτώματα.Επίσκεψη σε ένα Ιατρείο πόνουΤα Ιατρεία Πόνου μπορεί να μην μπορούν να κάνουν τα πάντα, μπορούν όμως να κάνουν πολλά. Όσοι ταλαιπωρείστε από κάποιο πρόβλημα υγείας που σας προκαλεί έντονο και συνεχή πόνο και που μπορεί να σας οδηγεί από γιατρό σε γιατρό, συχνά χωρίς σημαντικό όφελος, καλό είναι να ενημερωθείτε για τα Κέντρα Πόνου (ανήκουν στα αναισθησιολογικά τμήματα νοσοκομείων) που λειτουργούν σε πολλά νοσοκομεία της Ελλάδας και να απευθυνθείτε σε κάποιο από αυτά. Η έγκαιρη επίσκεψη στους ειδικούς στην αντιμετώπιση του πόνου που υπάρχουν στα εν λόγο ιατρεία θα σας εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση στο πρόβλημα που σας ταλαιπωρεί. Εκεί οι ειδικοί γιατροί που θα σας αναλάβουν θα συμβάλουν στην πρώιμη διάγνωση του προβλήματός σας, θα εκτιμήσουν τον πόνο σας και στη συνέχεια θα προχωρήσουν στην κατάλληλη για σας θεραπεία. Συνήθως, το πρώτο ζητούμενο είναι η θεραπεία της υποκείμενης νόσου (π.χ. η ρύθμιση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα στην περίπτωση του διαβήτη) περιορίζοντας έτσι την αιτία του πόνου. Ο στόχος της θεραπείας του πόνου είναι η εξάλειψη ή η σημαντική ανακούφισή του. Ωστόσο, για την επιτυχημένη διαχείρισή του η επιλογή της αποτελεσματικής θεραπείας, εξατομικευμένης για κάθε ασθενή και η ενεργή συμμετοχή του ασθενή είναι σημαντικοί παράγοντες. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως είναι αναγκαίος ο συνδυασμός διαφόρων φαρμάκων και η χρήση πολλών διαφορετικών θεραπευτικών τεχνικών. Κάθε πόνος έχει το φάρμακό τουΗ φαρμακευτική αντιμετώπιση αποτελεί την πρώτη επιλογή θεραπείας, με τη βοήθεια της οποίας ανακουφίζεται το 80 με 90% των ασθενών. Και επειδή κάθε πόνος έχει το δικό του φάρμακο βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας είναι η επιλογή του σωστού φαρμάκου. Στον αλγαισθητικό πόνο χορηγούνται κυρίως μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα σε συνδυασμό με παρακεταμόλη και ασθενή οπιοειδή. Ανάλογα, βέβαια, με την περίπτωση μπορεί να χορηγηθούν και άλλου είδους φάρμακα. Στον νευροπαθητικό πόνο φάρμακα εκλογής είναι τα αντιεπιληπτικά και τα αντικαταθλιπτικά νέας γενιάς. Σύμφωνα μάλιστα με φαρμακοοικονομική μελέτη, η χορήγηση πρεγκαμπαλίνης σε ασθενείς με χρόνιο νευροπαθητικό πόνο, παρά το σχετικά μεγαλύτερο κόστος της αγωγής, τελικά συμφέρει οικονομικά βελτιώνοντας τον πόνο, αυξάνοντας την παραγωγικότητα, εμποδίζοντας την κατάθλιψη και την κοινωνική απόσυρση του ασθενούς. Στον καρκινικό πόνο χρησιμοποιούνται ισχυρά οπιοειδή αναλγητικά τα οποία ωστόσο έχουν ανεπιθύμητες ενέργειες (δυσκοιλιότητα, ναυτία –εμετό, κνησμό κ.λπ.). Επίσης, τοπικά επιθέματα εξασφαλίζουν σταθερά επίπεδα φαρμάκου στο αίμα, τοποθετούνται και ενδείκνυνται και για ασθενείς που έχουν αδυναμία κατάποσης.Άγγιγμα ψυχήςΕκτός από το σώμα πρέπει να ανακουφίζεται και η ψυχή. Έρευνες δείχνουν ότι ο χρόνιος πόνος σε αρκετές περιπτώσεις προκαλεί φοβίες, αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη. Ο πάσχων ζει με το φόβο του πόνου, αγχώνεται, σκέφτεται συνεχώς αρνητικά και όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ένταση του πόνου. Γι΄ αυτό και η ψυχολογική στήριξη έχει σημαντική θέση στη θεραπεία του πόνου. Συχνά μάλιστα ψυχολογική υποστήριξη χρειάζεται και η οικογένεια αυτού που πονά η οποία και αυτή με τη σειρά της συμπάσχει και βιώνει τη στεναχώρια, την ενοχή, την υπερκόπωση, το άγχος και την αδυναμία πολλές φορές να ανταποκριθεί στις νέες καταστάσεις. Στο μέλλον ελπίζουμε κανείς να μην πονάΤο μέλλον βρίσκεται στην αποκρυπτογράφηση του πόνου. Ο πόνος όπως είπαμε και παραπάνω έχει μνήμη. Έρχεται σαν ηλεκτρικό ερέθισμα το οποίο μεταφέρεται και καταγράφεται ως αντίληψη στο φλοιό του εγκεφάλου. Όταν, λοιπόν, οι επιστήμονες καταφέρουν να αποκωδικοποιήσουν αυτή τη μνήμη και να κατανοήσουν τη διαδικασία καταγραφής του πόνου, τότε θα μπορέσουν να παρέμβουν σε συγκεκριμένα σημεία του εγκεφάλου. Και αυτό θα οδηγήσει στην πολυπόθητη δημιουργία νέων φαρμάκων τα οποία θα διακόπτουν αυτή τη διαδρομή αντίληψης του πόνου.Πανευρωπαϊκή συμμαχία κατά του πόνουH Ελληνική Εταιρία Θεραπείας Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας (ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α) είναι πάντα δίπλα σε όσους πονούν μέσα από πολλές και σημαντικές δράσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι η η ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α., είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της vεοσυσταθείσας ΕULAP (European League Αgainst Pain). Η Ευρωπαϊκή Συμμαχία απέναντι στον Πόνο, είναι μια πρωτοπόρα πρωτοβουλία, που έχει στόχο να ενώσει τις Επιστημονικές Εταιρίες με τις Εταιρίες των ασθενών με Χρόνιο Καλοήθη ή Καρκινικό Πόνο, ώστε να διεκδικήσουν την ποιότητα ζωής και τη Θεραπεία από το Χρόνιο Πόνο.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κ. Αθηνά Βαδαλούκα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αναισθησιολογίας, Θεραπείας πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντρια Α’ Αναισθησιολογικής κλινικής, Κέντρου Πόνου και Παρηγορικής Θεραπείας Αρεταίειου Νοσοκομείου, Πρόεδρος ΠΑΡΗ. ΣΥ. Α, Πρόεδρος του Μεσογειακού Τμήματος Παγκόσμιου Ινστιτούτου Πόνου, π. Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Περιοχικής Αναισθησίας
