Το σήκωμα των φρυδιών κάθε φορά που έλεγα στους φίλους μου ότι γράφω ένα θέμα για την κάνναβη πολύ γρήγορα διαδέχονταν η αληθινή έκπληξη μόλις άκουγαν ότι σε 23 πολιτείες των Η.Π.Α., στον Καναδά και σε αρκετές χώρες της Ε.Ε. η κάνναβη ανήκει ήδη στη φαρμακευτική φαρέτρα, ενώ η καλλιέργειά της έχει επιτραπεί και επιδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εάν, μάλιστα, σε όλα αυτά προσθέσουμε και το ότι στον οργανισμό μας υπάρχει ένα ενδογενές σύστημα κανναβινοειδών, δηλαδή μια «κλειδαριά» στην οποία ταιριάζει γάντι το «κλειδί» της κάνναβης, τότε καθίσταται προφανές ότι ανοίγονται νέοι ορίζοντες τόσο στη συζήτηση όσο και στην έρευνα για τη δράση του «απαγορευμένου» φυτού. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
60 plus
Περισσότερες από 60 ουσίες βρίσκονται αποκλειστικά στο φυτό της κάνναβης, οι οποίες καλούνται κανναβινοειδή. Η THC (τετραϋδροκανναβινόλη) είναι η κύρια δραστική ουσία, που προκαλεί και το χαρακτηριστικό αίσθημα ευφορίας, αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες ακόμη. Μία εξ αυτών είναι η μη ψυχοδραστική κανναβιδιόλη, για την οποία έχει φανεί από έρευνες ότι έχει πολλές θεραπευτικές δράσεις, όπως μας εξηγεί η ψυχοφαρμακολόγος
κ. Αλεξία Πολυσίδη, συνεργαζόμενη ερευνήτρια στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Ερευνών.
Δύο είδη φυτού
Τα κυριότερα είδη του φυτού είναι η Cannabis indica και η Cannabis sativa (ήμερη ή κλωστική). Και τα 2 είδη έχουν φαρμακολογική δράση χάρη στις ουσίες που περιέχουν σε διαφορετικές συγκεντρώσεις ανάλογα το φυτό. Η sativa, λόγου χάρη, έχει υψηλότερη συγκέντρωση
της κανναβιδιόλης σε σχέση με την THC, ενώ η indica έχει υψηλότερη συγκέντρωση THC συγκριτικά με την κανναβιδιόλη. Να σημειώσουμε όμως ότι πλέον υπάρχουν και υβρίδια.
Αναλγητική και αντιφλεγμονώδης
Η THC έχει συσχετιστεί βάσει ερευνών με αναλγητική δράση. Η χρήση της είναι νόμιμη στον Καναδά για τις περιπτώσεις σπαστικότητας στη σκλήρυνση κατά πλάκας και κυκλοφορεί σε μορφή σπρέι τα τελευταία 2 χρόνια σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης. Επιπλέον, στις Η.Π.Α. υπάρχουν 2 φαρμακευτικά σκευάσματα με THC, τα οποία έχουν ένδειξη σε περιπτώσεις καρκινοπαθών για την αύξηση της όρεξης, καθώς και για τη ναυτία και τον εμετό μετά
τη χημειοθεραπεία. Για την καχεξία (χρόνιο υποσιτισμό) χορηγούνται και σε ασθενείς με τον ιό HIV. Επιπλέον, στον Καναδά κυκλοφορεί ένα σκεύασμα που συνδυάζει και τις 2 ουσίες (THC, κανναβιδιόλη). Η κανναβιδιόλη έχει παρόμοια δράση με την THC, αλλά δεν προκαλεί ευφορία
και παράλληλα έχει και αντιφλεγμονώδη, καθώς και αντιεπιληπτική δράση. Μελετάται επίσης και ως προς την αντιψυχωσική της δράση. Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ιδιότητα που ακόμη βρίσκεται σε στάδιο έρευνας, όπως μας εξηγεί η κ. Πολυσίδη, και δεν αποκλείεται στο μέλλον να υπάρξουν και σκευάσματα που θα δίνονται σε περιπτώσεις ψυχωσικών διαταραχών.
Με συνταγή γιατρού
Η μορφή στην οποία διατίθεται το φυτό είναι σε χάπια, σε σπρέι, αλλά χορηγούνται και ιατρικές συνταγές για φαρμακευτική χρήση του ίδιου του φυτού είτε σε μορφή τσιγάρου είτε βρώσιμο είτε σε μορφή ελαίου (εξάγεται από τη ρητίνη του φυτού). Ακόμη, χορηγείται και ως βάμμα.
Στη χώρα μας δεν υπάρχει αντίστοιχο πλαίσιο για τη θεραπευτική χρήση της κάνναβης. Στις Η.Π.Α., στις πολιτείες όπου επιτρέπεται, δίνονται συνταγές θεραπευτικής χρήσης της κάνναβης για χρόνιους πόνους, για το Πάρκινσον, για την επιληψία, για γαστρεντερικές παθήσεις, όπως
η νόσος του Crohn, και για το γλαύκωμα, όπου έχει φανεί ότι κυρίως βοηθά στη μείωση της πίεσης των ματιών. Στην Ευρώπη (Αγγλία, Ισπανία, Ιταλία, Γερμανία) επιτρέπεται η χρήση του σκευάσματος σπρέι (που προαναφέρθηκε) για τη θεραπεία της σπαστικότητας στη σκλήρυνση κατά πλάκας. Η ιατρική χρήση της κάνναβης στην Ευρώπη και η συνακόλουθη συζήτηση που έχει προκαλέσει είναι σχετικά πρόσφατες, ενώ τις όποιες εξελίξεις στην έρευνα καθυστερεί η γραφειοκρατία και φυσικά το γεγονός ότι η κάνναβη είναι ναρκωτικό. Γι’ αυτό και οι έρευνες γίνονται σε πολύ σοβαρές και χρόνιες ασθένειες.
Υπάρχουν παρενέργειες;
Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα δράσεων, ξεκινώντας από ευφορία, χαλάρωση, αίσθημα βραδύτητας του χρόνου, ευαισθητοποιημένη αισθητική αντίληψη, αλλά και μελαγχολία, υπνηλία (είναι επιθυμητή σε πάσχοντες από χρόνιο πόνο). Ωστόσο, η λήψη της μπορεί να δημιουργήσει άγχος, φόβο πανικού, ενώ μπορεί να επιδεινώσει και την κατάσταση
σε άτομα με προδιάθεση για κατάθλιψη ή αγχώδη διαταραχή. Στις ανεπιθύμητες δράσεις της αναφέρεται ακόμη η βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης, γεγονός που σχετίζεται με τη δράση της στον ιππόκαμπο, την περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη.
Το «κλειδί» και η «κλειδαριά»
Πριν από 50 χρόνια, ο ισραηλινός επιστήμονας δρ. Raphael Mechoulam και η ερευνητική του ομάδα απομόνωσαν την ουσία THC από το φυτό της κάνναβης και ξεκίνησε η έρευνα για τον τρόπο δράσης της στον οργανισμό. Δύο δεκαετίες αργότερα απομονώθηκε ο πρώτος υποδοχέας στον εγκέφαλο -μια «κλειδαριά»-, την οποία «ξεκλειδώνει» η THC. Με άλλα λόγια, η THC ήταν πολύ επιλεκτική γι’ αυτόν τον υποδοχέα. Και αυτό σημαίνει ότι στον εγκέφαλό μας υπάρχουν ειδικοί υποδοχείς όπου προσδένει η THC. Το εύλογο ερώτημα που προέκυψε είναι, βέβαια, γιατί υπάρχουν αυτοί οι υποδοχείς. Άραγε, είμαστε πλασμένοι να… κάνουμε χρήση κάνναβης; Όχι, είναι η απάντηση, και δόθηκε λίγα χρόνια αργότερα, όταν απομονώθηκε μια ενδογενής ουσία στον ανθρώπινο οργανισμό που ονομάστηκε ανανδαμίδη (η ονομασία της προέρχεται από μια σανσκριτική λέξη που σημαίνει ευδαιμονία). Οι υποδοχείς, λοιπόν, στους οποίους «αγκυροβολεί» με τόση άνεση η THC είναι ουσιαστικά φτιαγμένοι για να ταιριάζει γάντι η ανανδαμίδη. Και μάλιστα αυτοί οι υποδοχείς είναι άφθονοι (στον υποθάλαμο, όπου ελέγχει την όρεξη, στα κέντρα αντίληψης του πόνου, στον νωτιαίο μυελό κ.α.).
Κάνναβη και στο πιάτο
Σήμερα μπορούμε να γευτούμε μπισκότα, τσάι, ακόμη και πίτσα με σπόρους κάνναβης (hemb seeds). Τα διατροφικά προϊόντα της κάνναβης, όπως το αλεύρι και οι σπόροι, προστίθενται σε άλλα άλευρα για αρτοσκευάσματα όπως πίτες, κέικ, ψωμί και πίτσες. Επίσης, μπορεί να αναμειχθεί με σπόρους, χυμούς, ροφήματα πρωτεΐνης για αθλητές. Η διατροφική αξία της κάνναβης είναι μεγάλη, ενώ σε πολλές χώρες, όπως π.χ. στον Καναδά, θεωρείται υπερτροφή.
Μορφές: Η κάνναβη διατίθεται σε σπόρους, σκόνη πρωτεΐνης και έλαιο. Μπορεί εύκολα να προστεθεί σε γεύματα, αυξάνοντας τη θρεπτική τους αξία και τη γεύση (μοιάζει με τη γεύση
ξηρών καρπών), όπως μας εξηγεί ο διατροφολόγος κ. Χάρης Δημοσθενόπουλος. Να σημειώσουμε ότι 4 κουταλιές (30 γρ.) τριμμένων σπόρων κάνναβης παρέχουν 120 θερμίδες.
Διατροφική αξία: Αποτελεί καλή πηγή σχετικά πλήρους και υψηλής βιολογικής αξίας πρωτεΐνης (περιέχει, δηλαδή, όλα τα απαραίτητα αμινοξέα). Η πρωτεΐνη (hemp protein) της κάνναβης προέρχεται από το άλεσμα των σπόρων της Cannabis sativa, δηλαδή της κλωστικής κάνναβης, και είναι:
* Κατάλληλη για χορτοφάγους.
* Ελεύθερη λακτόζης.
* Ελεύθερη γλουτένης.
* Εύκολη στην πέψη, προκαλώντας λιγότερο φούσκωμα.
* Υψηλής περιεκτικότητας σε ω-6 και ω-3 λιπαρά οξέα (σε αναλογία 3:1).
* Πλούσια σε φυτικές ίνες.
* Κατάλληλη για τα άτομα με διαβήτη και μάλιστα ο συνδυασμός των ω-3 και των φυτικών ινών την καθιστά ένα ιδανικό άλευρο για τη διατροφή τους.
Και φοριέται!
Σήμερα παπούτσια, ρούχα και τσάντες από ίνες κάνναβης (ήμερης ή κλωστικής) πωλούνται σε μαγαζιά σε όλη την Ευρώπη και στη χώρα μας. Και ίσως είναι λίγα τα προϊόντα που αναφέρθηκαν, αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα το 70%
(έως και το 90%) της παγκόσμιας παραγωγής σχοινιών, νημάτων, κορδονιών, υφασμάτων, αλλά και το ίδιο το χαρτί, προερχόταν από την κλωστική κάνναβη, ενώ στη χώρα μας λειτουργούσαν μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’50 επτά κανναβουργεία, όπου γινόταν
η επεξεργασία της κάνναβης. Μάλιστα, λέξεις όπως το κανναβάτσο και ο καμβάς έχουν τη ρίζα τους στην κάνναβη! Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η Γερμανία πρωτοστάτησε στην επανεισαγωγή της καλλιέργειας κλωστικής κάνναβης για βιομηχανική χρήση. Σήμερα η καλλιέργειά της επιτρέπεται και επιδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (στη χώρα μας έχει επιτραπεί η καλλιέργειά της, αλλά εκκρεμεί η νομοθετική ρύθμιση της σχετικής απόφασης).
Αυτό το ξέρατε;
Πολλά καλλυντικά (λοσιόν, κρέμες κ.τ.λ.) που κυκλοφορούν και στη χώρα μας έχουν έλαιο κάνναβης στη σύνθεσή τους.
Οι κύριες και επιστημονικά τεκμηριωμένες σε μεγάλο αριθμό ασθενών ενδείξεις της λήψης κάνναβης είναι για τη ναυτία (αντιεμετικό), τον χρόνιο πόνο, τον νευροπαθητικό πόνο και τη σπαστικότητα στη σκλήρυνση κατά πλάκας.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΑΛΕΞΙΑ ΠΟΛΥΣΙΔΗ, ψυχοφαρμακολόγο, συνεργαζόμενη ερευνήτρια στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών {CR}της Ακαδημίας Ερευνών, και τον κ. ΧΑΡΗ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΠΟΥΛΟ, MΜedSci.PhDc, κλινικό διαιτολόγο-βιολόγο, προϊστάμενο Διαιτολογικού Τμήματος στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών.
