Τι είναι τελικά η ευτυχία; Έχει έναν συγκεκριμένο ορισμό ή μήπως είναι διαφορετική για τον καθένα; Νέα έρευνα αποκαλύπτει πως αντί να ψάχνουμε το ένα και μοναδικό μυστικό της ευτυχίας, καλό είναι να επικεντρωθούμε στο τι είναι αυτό που θέλει ο καθένας μας ξεχωριστά!
Η ευτυχία θεωρείται συχνά πως προέρχεται είτε από τη βελτίωση των εξωτερικών μας συνθηκών, όπως είναι για παράδειγμα μια αύξηση μισθού, ένας νέος μεγάλος έρωτας ή ένα μεγαλύτερο και ακριβότερο σπίτι ή ένα καινούριο αυτοκίνητο. Άλλες φορές, από την αλλαγή της στάσης μας για τη ζωή, μέσω πρακτικών όπως η ευγνωμοσύνη και η ενσυνειδητότητα. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας παροτρύνουν τους ανθρώπους να την ψάξουν στα μικρά, απλά καθημερινά πράγματα. Τι ισχύει από όλα;
Mια νέα σχετική έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature Human Behaviour, εστιάζει σε μία πιο εξατομικευμένη προσέγγιση για το τι είναι ευτυχία. Στην εν λόγω έρευνα, παρακολουθήθηκαν πάνω από 40.000 άτομα για έως και 33 χρόνια και τα συμπεράσματα υπέδειξαν ότι αντί να αναρωτιόμαστε ποια μέθοδος λειτουργεί καλύτερα για όλους, οι επιστήμονες θα πρέπει να αναζητήσουν στο τι λειτουργεί καλύτερα για τον καθένα ξεχωριστά.
Η έρευνα ανέλυσε δεδομένα από μακροχρόνιες μελέτες σε πέντε διαφορετικές χώρες. Παραδοσιακά, η επιστήμη της ευτυχίας αντιμετώπιζε τους ανθρώπους σαν να λειτουργούν όλοι με τον ίδιο ψυχολογικό τρόπο. Όμως αυτή η μελέτη αποκαλύπτει μια εντελώς νέα προσέγγιση. Το μεγαλύτερο μέρος των συμβουλών για την ευτυχία ίσως να είναι άχρηστο για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, καθώς ο εγκέφαλος κάθε ανθρώπου είναι θεμελιωδώς διαφορετικός ως προς το πώς βιώνει την ικανοποίηση από τη ζωή του.
Ευτυχία, οι δύο «σχολές»
Η επιστήμη που μελετά την ευτυχία κυριαρχείται εδώ και χρόνια από δύο ανταγωνιστικές θεωρίες. Αυτές είναι οι ακόλουθες:
- Η προσέγγιση «από κάτω προς τα πάνω» είναι κάπως πιο επιφανειακή και υποστηρίζει ότι η ικανοποίηση από τη ζωή προκύπτει από το άθροισμα των θετικών στοιχείων. Από αυτά που έχουμε στη ζωή μας και που έχουν θετικό πρόσημο. Για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι εξαρτάται από τη δουλειά, τις σχέσεις, την υγεία, το εισόδημα ή ακόμη και τον τόπο διαμονής. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η βελτίωση των συνθηκών της ζωής είναι το «κλειδί» για την ευτυχία.
- Η προσέγγιση «από πάνω προς τα κάτω» αντιστρέφει την παραπάνω τη λογική, καθώς λέει ότι οι άνθρωποι που είναι γενικά ευτυχισμένοι βλέπουν τα πάντα με θετικό τρόπο. Δηλαδή, η συνολική ικανοποίηση από τη ζωή λειτουργεί σαν φίλτρο που επηρεάζει το πώς αντιλαμβάνεται κανείς τη δουλειά του, τις σχέσεις του κ.λπ. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι οι παρεμβάσεις για την ευτυχία πρέπει να εστιάζουν στην αλλαγή του τρόπου σκέψης και όχι των εξωτερικών συνθηκών.
Πιο πρόσφατα, έχει προταθεί μια συνδυαστική θεωρία. Αυτή αναφέρει ότι η ευτυχία λειτουργεί αμφίδρομα. Οι συνθήκες επηρεάζουν τη σκέψη και το αντίστροφο, σε έναν συνεχόμενο κύκλο.
Αυτή η άποψη, μάλιστα, έχει γίνει η κυρίαρχη και έχει επηρεάσει ακόμα και την ψυχοθεραπεία και τα εταιρικά προγράμματα ευεξίας. Ωστόσο, η νέα αυτή έρευνα υποστηρίζει ότι ούτε αυτό το «μοντέλο αμφίδρομης επίδρασης» είναι πιθανόν να λειτουργεί για τους περισσότερους ανθρώπους.
Παρακολουθώντας την ευτυχία μέσα στα χρόνια
Οι ερευνητές ανέλυσαν πώς η συνολική ικανοποίηση από τη ζωή και η ικανοποίηση από επιμέρους τομείς της επηρέαζαν η μία την άλλη με την πάροδο του χρόνου για κάθε άτομο ξεχωριστά. Αντί να εξετάσουν μέσους όρους σε ομάδες, δημιούργησαν εξατομικευμένα μοντέλα ευτυχίας για καθέναν από τους 40.074 συμμετέχοντες.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα;
Σύμφωνα με την έρευνα, μόνο 20-25% των ανθρώπων βρέθηκε να ακολουθούν το αμφίδρομο μοντέλο που σήμερα θεωρείται το «πρότυπο» στην επιστήμη της ευτυχίας. Η πλειοψηφία (41%-51%) εμφάνισε κυρίως μονόδρομες επιρροές. Για το ένα τέταρτο των συμμετεχόντων, η ευτυχία λειτουργούσε ξεκάθαρα «από πάνω προς τα κάτω». Για ένα ακόμη τέταρτο, «από κάτω προς τα πάνω». Το υπόλοιπο 25% δεν έδειξε καμία σταθερή σχέση μεταξύ γενικής και επιμέρους ικανοποίησης.
Δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο για όλους
Με βάση τα ευρήματα, φάνηκε πως ορισμένες «συνταγές» ευτυχίας μπορεί να βοηθούν κάποιους ανθρώπους, αλλά όχι όλους. Η προσωπική αυτογνωσία είναι το «κλειδί». Δηλαδή κάθε άτομο χρειάζεται να ανακαλύψει πώς επηρεάζεται και από τι εξαρτάται η δική του ευτυχία. Αυτό δείχνει πως η επιστήμη ίσως πρέπει να εγκαταλείψει τα γενικά μοντέλα και να στραφεί προς εξατομικευμένες προσεγγίσεις ευεξίας.
Δεν υπάρχει «συνταγή»
Όταν οι ερευνητές συνέκριναν το προσωπικό μοτίβο ευτυχίας κάθε ατόμου με το μέσο μοντέλο ευτυχίας του γενικού πληθυσμού, παρατήρησαν τεράστιες διαφορές. Το μοντέλο ευτυχίας του «μέσου ανθρώπου» ελάχιστα έμοιαζε με αυτό που προβλέπεται από τα ομαδικά δεδομένα.
Αυτό υποδηλώνει ότι οι παρεμβάσεις για την ευτυχία που βασίζονται σε ερευνητικά ευρήματα του γενικού πληθυσμού, όπως αυτές που βρίσκουμε σε βιβλία αυτοβοήθειας, θεραπευτικές προσεγγίσεις και εταιρικά προγράμματα ευεξίας ενδέχεται ότι μόνο να αναποτελεσματικές, αλλά ακόμα και επιζήμιες για πολλούς ανθρώπους.
