Σε όλους σχεδόν έχει τύχει κάποια στιγμή να νιώσουμε το στόμα μας να στεγνώνει και το λαιμό μας ξηρό. Μπορεί να έφταιγε το έντονο στρες που βιώναμε εκείνη την περίοδο στη δουλειά μας, η μεγάλη στενοχώρια που είχαμε εξαιτίας κάποιου δυσάρεστου γεγονότος, ο θυμός, κάποια φάρμακα που πιθανόν παίρναμε, αλλά και ένα σωρό άλλοι λόγοι. Στις περισσότερες περιπτώσεις, μετά από κάποιο διάστημα, η κατάσταση επανέρχεται στο φυσιολογικό και έτσι δεν δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε αυτό που μας συνέβη. Ξέρετε όμως πως όταν το σάλιο στο στόμα δεν είναι επαρκές, εκτός από τα δυσάρεστα συμπτώματα και τη δυσφορία που προκαλεί, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα κυρίως στη στοματική κοιλότητα;
Η ξηροστομία έχει διάφορα συμπτώματα, άλλοτε ήπια και άλλοτε πιο έντονα, άλλοτε παρατεταμένα και άλλοτε σύντομα και περαστικά, ανάλογα και με τη σοβαρότητα της αιτίας που την προκαλεί. Έτσι, όταν δεν υπάρχει ικανοποιητική ποσότητα σάλιου στο στόμα, μπορεί:
• Να νιώθετε το στόμα σας στεγνό και το λαιμό σας ξηρό.
• Να νιώθετε κάψιμο ή τσούξιμο στο στόμα.
• Να νιώθετε τα χείλη σας να κολλάνε μεταξύ τους και τη γλώσσα σας να κολλάει στον ουρανίσκο.
• Να έχετε δυσκολία κατά τη μάσηση των τροφών και δυσκολία στην κατάποση, καθώς οι τροφές κολλάνε στο στόμα. Ειδικά οι αμυλούχες τροφές, όπως το ψωμί, τα μπισκότα κλπ., κολλάνε στο λαιμό και σας δυσκολεύουν να καταπιείτε.
• Να έχετε δυσκολία στην ομιλία.
• Να έχετε κακοσμία του στόματος.
• Να νιώθετε συνεχώς την ανάγκη να πίνετε νερό.
• Να μην αντιλαμβάνεστε καλά τις γεύσεις.
Χίλια δυο πράγματα μπορεί να ευθύνονται για την ξηροστομία σας, από τα φάρμακα που παίρνετε μέχρι το άγχος σας. Συγκεκριμένα, η ξηροστομία συνήθως οφείλεται σε διαταραχές στην παραγωγή του σάλιου, οι οποίες προκαλούνται από ένα πλήθος φαρμακευτικών ουσιών, νοσημάτων και καταστάσεων
Παρενέργειες φαρμάκων. Τα φάρμακα αποτελούν τη συχνότερη αιτία ξηροστομίας. Πολλά έχουν αντιχοληνεργική δράση, μειώνουν δηλαδή την έκκριση του σάλιου. Τα φάρμακα που συνήθως έχουν αυτή την παρενέργεια είναι ορισμένα καρδιολογικά, αντιυπερτασικά, αντικαταθλιπτικά, ηρεμιστικά, αντισταμινικά, διουρητικά, αντικαρκινικά, νευρολογικά φάρμακα για το Πάρκισον και φάρμακα για το σακχαρώδη διαβήτη.
Ασθένειες. Η ξηροστομία είναι συχνά σύμπτωμα ορισμένων ασθενειών που προσβάλλουν τους σιελογόνους αδένες. Η πιο συχνή από αυτές είναι το σύνδρομο Sjoegren, που προκαλεί βλάβη στους δακρυϊκούς και σιελογόνους αδένες, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μειωμένη παραγωγή δακρύων (ξηροφθαλμία) και σάλιου (ξηροστομία). Η νόσος αυτή πολλές φορές συνδυάζεται και με ένα αυτοάνοσο νόσημα (π.χ. ρευματοειδή αρθρίτιδα).
Απλασία των σιελογόνων αδένων. Πρόκειται για ένα γενετικό πρόβλημα κατά το οποίο οι σιελογόνοι αδένες δεν έχουν σχηματιστεί καλά. Έτσι, όταν κάποιος γεννηθεί με αυτό το πρόβλημα, τα συμπτώματα της ξηροστομίας εμφανίζονται από την παιδική ηλικία.
Φλεγμονή του σιελογόνου αδένα. Το σάλιο σας μπορεί να ελαττωθεί και εξαιτίας φλεγμονής, που μπορεί να προκληθεί είτε από κάποιον ιό, όπως στην παρωτίτιδα, είτε από κάποιον τοπικό ερεθισμό (π.χ. λίθο στον αδένα).
Αναπνοή από το στόμα. Όταν κάποιος υποφέρει από κρεατάκια, στραβό διάφραγμα ή ιγμορίτιδα, συνήθως αναπνέει από το στόμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στεγνώνει και να ξηραίνεται το στόμα του.
Στρες. Στρεσογόνες περίοδοι είναι δυνατόν να έχουν επιπτώσεις όχι τόσο στην παραγωγή όσο στην ποιότητα του σάλιου. Το έντονο και παρατεταμένο άγχος βλάπτει τη δομή του σάλιου, το κάνει πιο κολλώδες.
Χημειοθεραπεία. Επιδρά τόσο στην ποσότητα όσο και στην ποιότητα του σάλιου.
Μη επαρκής θρέψη. Όταν κάποιος δεν τρέφεται επαρκώς (π.χ. πάσχει από νευρική ανορεξία), του λείπουν οι θρεπτικές ουσίες που ευνοούν την παραγωγή σάλιου.
Το σάλιο είναι πολύ σημαντικό για τη σωστή λειτουργία του στόματος. Βοηθά κατ’ αρχάς στην κατάποση, στην πέψη των τροφών, στην απορρόφηση των θρεπτικών τους συστατικών και «ξεπλένει» το στόμα και τα δόντια από τα υπολείμματα των τροφών και των μικροβίων. Όταν, λοιπόν, στη στοματική κοιλότητα δεν υπάρχει επαρκής ποσότητα σάλιου για αρκετό καιρό, πέρα από τις πρακτικές και άμεσες επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτό, (δυσκολία στη μάσηση, την κατάποση, την ομιλία), είναι δυνατό να παρουσιαστούν και άλλα προβλήματα, όπως:
• Δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για να αναπτυχθούν λοιμώξεις στο στόμα, όπως μυκητιάσεις.
• Εμφάνιση τερηδόνας και συσσώρευση οδοντικής πλάκας, καταστάσεις που καταστρέφουν τα δόντια. Το γεγονός, επίσης, ότι όσοι υποφέρουν από ξηροστομία καταναλώνουν πολλές καραμέλες προκειμένου να υγράνουν το στόμα τους, έχει καταστροφικές συνέπειες για τα δόντια.
Εάν έχετε συμπτώματα ξηροστομίας τα οποία επιμένουν, πρέπει πρώτα από όλα να επισκεφτείτε ένα στοματολόγο ή τον οδοντίατρό σας. O ειδικός γιατρός, αφού πάρει το ιστορικό σας και σας εξετάσει, θα εντοπίσει την αιτία που σας προκαλεί ξηροστομία και θα σας συστήσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Η θεραπεία της ξηροστομίας εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί.
• Αν για την ξηροστομία ευθύνεται κάποιο φάρμακο, τότε συνήθως, σε συνεργασία με το θεράποντα γιατρό, συστήνεται, αν είναι εφικτό, η αντικατάστασή του με κάποιο άλλο που η χημική του σύσταση έχει μικρότερη δράση στους σιελογόνους αδένες.
• Σε περιπτώσεις δυσλειτουργίας των σιελογόνων αδένων από διάφορες ασθένειες (π.χ. σύνδρομο Sjoegren), όπου η ξηροστομία είναι έντονη και επηρεάζει την καθημερινή λειτουργία του στόματος, χορηγούνται φάρμακα που διεγείρουν την παραγωγή σάλιου από τους σιελογόνους αδένες. Επίσης, ανάλογα πάντα με το μέγεθος της ξηρότητας, μπορεί να χορηγηθούν ειδικά σπρέι, ζελέ, στοματικά διαλύματα που βοηθούν την ύγρανση του στόματος. Αυτού του είδους τα σκευάσματα βοηθούν και όσους έχουν ολικές οδοντοστοιχίες.
• Αν για την ξηροστομία σας φταίνε τα κρεατάκια ή το στραβό διάφραγμα, τότε η χειρουργική αντιμετώπιση του προβλήματος θα σας απαλλάξει και από την ξηροστομία.
Αν περνάτε κάποια περίοδο ξηροστομίας, υπάρχουν κάποια πρακτικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να ανακουφιστείτε από τα ενοχλητικά συμπτώματα:
• Πίνετε συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας μικρές γουλιές νερό.
• Κάντε πλύσεις με χαμομήλι και σόδα φαγητού. Το μείγμα αυτό δρα ως ήπιο αντισηπτικό. Διαλύετε 1 κουταλάκι σόδα σε 1 κούπα χλιαρό χαμομήλι και ξεπλένετε με αυτό το στόμα σας 3-4 φορές την ημέρα.
• Διεγείρετε την παραγωγή σάλιου μασώντας τσίχλα με ξυλιτόλη. ΅ Προσπαθήστε να αναπνέετε τις περισσότερες φορές από τη μύτη και όχι από το στόμα.
• Μην παραμένετε για πολλή ώρα σε πολύ θερμούς χώρους, γιατί το πρόβλημα επιδεινώνεται.
• Μη χρησιμοποιείτε ισχυρές οδοντόκρεμες και στοματικά διαλύματα με οινόπνευμα και άλλα έντονα συστατικά (π.χ. μέντα), γιατί επιδεινώνουν τα συμπτώματα της ξηροστομίας.
• Το αλκοόλ σε συνδυασμό με την ξηροστομία προκαλεί χημικό έγκαυμα στο στόμα και μειώνει την παραγωγή σάλιου.
• Αποφεύγετε τα πικάντικα φαγητά, γιατί προκαλούν τσούξιμο.
Φροντίστε τα δόντια σας
Όσοι υποφέρετε από ξηροστομία πρέπει να επισκέπτεστε συχνά τον οδοντίατρο για να ελέγχετε την κατάσταση των δοντιών σας. Επίσης, επιβάλλεται η συστηματική υγιεινή, καθώς το στόμα σε περιόδους ξηροστομίας είναι ευάλωτο σε λοιμώξεις και τα δόντια σε τερηδόνα. Πλένετε, λοιπόν, συχνά τα δόντια σας με ήπια οδοντόκρεμα και μην ξεχνάτε και τον καθαρισμό τους με οδοντικό νήμα.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον δρ. Άρη Σταύρου, ειδικό στοματολόγο, και την κ. Φιλιώ Σακελλαροπούλου, χειρουργό-οδοντίατρο.
Πρακτικές οδηγίες