«Μια γυναίκα δεν μπορεί να στερηθεί τις ορμόνες της», πίστευαν με φανατισμό τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Εκτός από την πεποίθηση ότι οι ορμόνες ήταν ωφέλιμες, το θέμα ήταν και ιδεολογικό, και έτσι οι γυναίκες που βρίσκονταν στην εμμηνόπαυση υποβάλλονταν σχεδόν μαζικά σε ορμονική υποκατάσταση – σε εξωγενή, δηλαδή, χορήγηση ορμονών. Στην πορεία, όμως, τα πράγματα αναθεωρούνται. Τα ευρήματα μεγάλων μελετών γίνονται πρωτοσέλιδα και εγείρουν ερωτήματα για τα οφέλη και τους κινδύνους της θεραπείας αυτής. Εσείς πρέπει, λοιπόν, να κάνετε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης; Η απάντηση δεν είναι ίδια για όλες τις γυναίκες. Τα δεδομένα των ερευνών μεταφράζονται αλλιώς σε κάθε περίπτωση. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι η χρήση ορμονών δεν επαναφέρει τη γονιμότητα, δεν είναι ελιξίριο νεότητας. Έχει ενδείξεις και αντενδείξεις και κυρίως έχει χρονικούς περιορισμούς.

Να πάρω ή να μην πάρω;
Σε αυτό δεν υπάρχει μονολεκτική απάντηση. Κάθε γυναίκα είναι ξεχωριστή περίπτωση. Η απόφαση για το αν χρειάζεται να πάρετε ή όχι υποκατάστατα ορμονών πρέπει να λαμβάνεται μετά από διεξοδική συζήτηση με το γιατρό σας, ο οποίος: * Θα λάβει υπόψη του το ιατρικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό σας. * Θα αξιολογήσει τα ιατρικά δεδομένα που θα προκύψουν από τις απαραίτητες εξετάσεις στις οποίες θα σας έχει υποβάλει πριν. * Θα εκτιμήσει την ένταση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης. * Θα σας πληροφορήσει για όλα τα τελευταία δεδομένα.* Θα σας ενημερώσει για τους πιθανούς κινδύνους και, αφού ζυγίσετε τα υπέρ και τα κατά, θα αποφασίσετε τελικά από κοινού για το αν θα υποβληθείτε ή όχι στη θεραπεία.

Να αποφεύγεται σε γυναίκες με:
Ατομικό ιστορικό γυναικολογικού καρκίνου (μαστού ή ενδομητρίου)
Σε αυτές τις γυναίκες,
οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν ότι δεν πρέπει να δίνεται θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, επειδή αυξάνεται ο κίνδυνος επανεμφάνισης της νόσου.

Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού * Εδώ οι γνώμες των ειδικών διίστανται, εφόσον δεν υπάρχουν ακόμα ασφαλή συμπεράσματα για τη χρήση ορμονικής υποκατάστασης σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού. Γενικότερα, θεωρείται ότι η ορμονική υποκατάσταση μπορεί να επιβαρύνει τις γυναίκες με προδιάθεση στον καρκίνο του μαστού, όταν μάλιστα η θεραπεία διαρκέσει για περισσότερο από 5 χρόνια. * Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι σημαντικό, πριν πάρει κανείς την απόφαση, να συγκρίνει το ρίσκο και το κέρδος: Αν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης είναι ήπια, καλύτερα οι γυναίκες αυτές να μην υποβληθούν σε αυτού του είδους τη θεραπεία.
* Αν, παρ’ όλα αυτά, ακολουθήσουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, πρέπει να παρακολουθούνται πολύ στενά με μαστογραφίες και ενδοκολπικούς υπερήχους.

Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα
Σύμφωνα με έρευνα του Ιατρικού Κέντρου του Πανεπιστημίου της Νεμπράσκα, αν και οι γυναίκες που παίρνουν υποκατάστατα ορμονών δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο του πνεύμονα, παρ’ όλα αυτά, αν τελικά εμφανίσουν τη νόσο, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου συγκριτικά με τις υπόλοιπες. Πρέπει, επίσης, να την αποφεύγουν και οι καπνίστριες με δεδομένο ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα, καθώς και αυξημένο κίνδυνο θρομβώσεων. Ούτως ή άλλως, εδώ πρέπει να
σημειωθεί ότι οι γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης δεν πρέπει να καπνίζουν κατά τη διάρκειά της.

Nοσήματα του ήπατος (ηπατίτιδα, κίρρωση)
Επειδή τα οιστρογόνα μεταβολίζονται στο συκώτι, δεν ενδείκνυται σε γυναίκες που αντιμετωπίζουν κάποιο ηπατικό πρόβλημα, γιατί επιβαρύνει την κατάστασή τους.

Iστορικό θρομβώσεων ή με συμπτώματα θρομβώσεων
Γιατί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος θρομβώσεων.

Yψηλή χοληστερίνη
Τα οιστρογόνα αυξάνουν τη χοληστερίνη.

Χολολιθίαση
Καθώς αυξάνεται η χοληστερίνη εξαιτίας των οιστρογόνων, αυξάνεται και η πιθανότητα χολολιθίασης.

Πώς βοηθά
Προστατεύει από την οστεοπόρωση, καθώς περιορίζει την οστική απώλεια και μειώνει τον κίνδυνο οστεοπορωτικών καταγμάτων (βέβαια, εάν το πρόβλημα είναι μόνο η οστεοπόρωση, υπάρχουν άλλα φάρμακα που την αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά).
Αμβλύνει τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης (εξάψεις, εφιδρώσεις, ξηρότητα κόλπου, νευρικότητα). Τα συμπτώματα αυτά, χωρίς θεραπευτική παρέμβαση, διαρκούν συνήθως από 2-5 χρόνια και βιώνονται διαφορετικά από κάθε γυναίκα. Σε κάποιες τα συμπτώματα αυτά είναι πολύ έντονα και σε κάποιες άλλες σχεδόν ανεπαίσθητα.
Ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισης του Αλτσχάιμερ.

Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή και πόσο διαρκεί;

Πότε;
Στην εμμηνόπαυση
Για τις γυναίκες που ο γιατρός τους έχει αποφασίσει ότι μπορούν να υποβληθούν σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, καλό είναι να ξεκινά μερικούς μήνες μετά την εμμηνόπαυση, ώστε να είναι σίγουρο ότι έχουν μπει σε αυτήν, και αφού ξεκινήσουν και τα πρώτα συμπτώματα. Δηλαδή, περίπου μετά από ένα εξάμηνο. Συνήθως, στις Ελληνίδες η εμμηνόπαυση ξεκινά νωρίτερα από τις άλλες Ευρωπαίες, περίπου στα 46 έως 55.

Στην πρόωρη εμμηνόπαυση
Υπάρχουν και οι γυναίκες οι οποίες έχουν πρόωρη εμμηνόπαυση, δηλαδή πριν από τα 40 τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως κρίνεται απαραίτητη η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.

Στη χειρουργική εμμηνόπαυση
Εκτός από τη φυσική, υπάρχει και η «χειρουργική εμμηνόπαυση», η οποία προκαλείται όταν για λόγους υγείας έχει γίνει αφαίρεση των ωοθηκών σε νέες γυναίκες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μετά την επέμβαση, συνήθως συστήνεται η εν λόγω θεραπεία.

Πόσο;
Όταν η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης κρίνεται άκρως απαραίτητη, θα πρέπει να δίνεται στις μικρότερες δυνατές δοσολογίες και για το μικρότερο δυνατό διάστημα, το οποίο δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 5 χρόνια, γιατί μετά το πέρας αυτού του διαστήματος μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

Οι απαραίτητες εξετάσεις
Πριν *Μαστογραφία *Τεστ Παπανικολάου. *Εξετάσεις ήπατος *Τρίπλεξ *Καρδιολογική αξιολόγηση *Εξετάσεις αίματος.

Κατά τη διάρκεια * Μαστογραφία * Γυναικολογική κλινική εξέταση *Υπέρηχος κάθε 6 μήνες για έλεγχο του πάχους του ενδομητρίου.
Eναλλακτικά
Εάν επιθυμείτε να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, αλλά δεν θέλετε να πάρετε οιστρογόνα, υπάρχει και η εναλλακτική λύση των φυτοοιστρογόνων.
Κίνδυνοι

Καρκίνος του μαστού
Μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, όταν η θεραπεία διαρκέσει πάνω από 5 χρόνια και κυρίως αν δεν χορηγηθούν οιστρογόνα μαζί με προγεστερόνη. Ειδικά, σε γυναίκες που μπήκαν στην εμμηνόπαυση μετά τα 50 και πήραν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.

Καρκίνος του ενδομητρίου
Υπάρχει φόβος εμφάνισης καρκίνου του ενδομητρίου, ειδικά εάν δίνονται μόνο οιστρογόνα. Γι’ αυτό χορηγούνται πάντα οιστρογόνα μαζί με προγεστερόνη, εκτός από τις περιπτώσεις που έχει γίνει υστερεκτομή.

Καρκίνος των ωοθηκών
Η ορμονοθεραπεία μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών προειδοποιούν ερευνητές του Rigshospitalet του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και επισημαίνουν ότι πρόκειται για έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη.

Καρδιαγγειακά
Επειδή η προγεστερόνη ευνοεί το σχηματισμό θρόμβων στο αίμα, είναι πιθανό να αυξήσει τα καρδιαγγειακά προβλήματα, προκαλώντας εμφράγματα και εγκεφαλικά. Σύμφωνα μάλιστα με ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βόριας Καρολίνας, μετά τη λήξη της ορμονοθεραπείας η αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων αρχίζει να υποχωρεί.
Το είδος των οιστρογόνων που θα πάρετε και ο τρόπος χορήγησής τους πρέπει να αποφασίζονται πάντα σε συνεννόηση με το γυναικολόγο σας.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τον κ. Γιώργο Φαρμακίδη, διευθυντή της ΣΤ΄ Κλινικής στο Μαιευτήριο «Έλενα Βενιζέλου» και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο «Stony-Brook» της Νέας Υόρκης.