Όσο μεγαλώνουμε, τείνουμε να είμαστε λιγότερο δραστήριοι. Η κοινή λογική αποδίδει αυτή τη μείωση στη φυσική δραστηριότητα στην απώλεια μυϊκής μάζας, δύναμης και σε προβλήματα κινητικότητας που εμφανίζονται αργότερα στη ζωή. Αλλά, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Northeastern υποστηρίζουν ότι η αιτία μπορεί επίσης να σχετίζεται με αλλαγές στον εγκέφαλο που συμβαίνουν περίπου την περίοδο που οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να περιορίζουν τη σωματική τους άσκηση.
«Διαπιστώσαμε ότι ο εγκέφαλος μπορεί, κατά κάποιο τρόπο, να προβλέψει κάποια διακύμανση στη συμπεριφορά των ανθρώπων σε σχέση με τη φυσική δραστηριότητα», δηλώνει ο Τίμοθι Μόρις, επίκουρος καθηγητής φυσικοθεραπείας, κίνησης και αποκατάστασης και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Άσκηση: Τι συμβαίνει μια ανάσα πριν τα 50;
Για τις ανάγκες της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Gerontology, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από το Κέντρο Γήρανσης και Νευροεπιστήμης του Κέιμπριτζ. Συγκεκριμένα, εξέτασαν μια πληθυσμιακή μελέτη κοόρτης με συμμετέχοντες ηλικίας από 18 έως 81 ετών, η οποία περιλάμβανε αυτοαναφερόμενα δεδομένα για την άσκηση καθώς και μαγνητικές τομογραφίες (MRI) των εγκεφάλων τους.
Οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν μια στατιστική τεχνική που ονομάζεται «piecewise regression» (τμηματική παλινδρόμηση) για να απομονώσουν το σημείο στο οποίο η συσχέτιση μεταξύ ηλικίας και φυσικής δραστηριότητας διαφοροποιείται, το οποίο παρατήρησαν ότι είναι γύρω στα 49 έτη. Στη συνέχεια, στράφηκαν στον εγκέφαλο αναζητώντας ενδείξεις νευρωνικών μηχανισμών που ενδέχεται να εξηγούν αυτή τη μείωση.
Η μελέτη προσφέρει μια εικόνα της συσχέτισης μεταξύ αλλαγών σε βασικές περιοχές του εγκεφάλου, όπως αποτυπώνονται στις μαγνητικές τομογραφίες των συμμετεχόντων και της πτώσης στη φυσική δραστηριότητα.
«Υπάρχουν πολλοί παράγοντες — κοινωνικοί, περιβαλλοντικοί, οικονομικοί, οικογενειακοί — που προβλέπουν τη συμμετοχή των ανθρώπων στην άσκηση», λέει ο Μόρις.
Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τον ρόλο που παίζει η εκτελεστική λειτουργία στις αποφάσεις για τη διατήρηση της δραστηριότητας. Πρόκειται για την ικανότητα ενός ατόμου να συγκεντρώνεται, να σχεδιάζει και να υλοποιεί στόχους, κάτι που περιλαμβάνει γνωστικές διαδικασίες όπως το multitasking, η λειτουργική μνήμη και ο αυτοέλεγχος.
«Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε μια σύγκλιση μεταξύ διαφορετικών ερευνητικών ομάδων που εξετάζουν ακριβώς ποιο στοιχείο στον εγκέφαλο προβλέπει τη συμμετοχή στη φυσική δραστηριότητα», συνεχίζει ο ίδιος.
Ένα μεγάλο μέρος αυτής της έρευνας εστιάζει στον ρόλο του λεγόμενου «δικτύου σημαντικότητας» (salience network), ενός συνόλου εγκεφαλικών δομών που μας βοηθούν να προσανατολιζόμαστε σε συγκεκριμένα ερεθίσματα στο περιβάλλον. Το δίκτυο αυτό μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας προσωπικός συντονιστής του νου που παρακολουθεί συνεχώς το περιβάλλον και αντιδρά ανάλογα.
«Μέρος αυτού του δικτύου είναι ένα υποδίκτυο που σχετίζεται με τον ανασταλτικό έλεγχο — δηλαδή την ικανότητά μας να ελέγχουμε ασυνείδητα, αυθόρμητα αντανακλαστικά που ονομάζονται “κυρίαρχες αποκρίσεις” (prepotent responses)», εξηγεί ο Μόρις.
«Ας πούμε ότι κάποιος έχει την πρόθεση να πάει στο γυμναστήριο. Γυρνάει σπίτι, πιάνει την τσάντα του και βλέπει τον καναπέ στο σαλόνι. Ως άνθρωποι έχουμε την επιθυμία να ελαχιστοποιούμε την προσπάθεια. Αφού δεις τον καναπέ, πρέπει να καταστείλεις την επιθυμία να καθίσεις», επισημαίνει.
Η θεωρία είναι με λίγα λόγια η εξής: η γήρανση οδηγεί σε αλλαγές στο δίκτυο σημαντικότητας και αυτές οι αλλαγές οδηγούν σε μείωση της φυσικής δραστηριότητας.
Αν υπάρχει αιτιακή σχέση μεταξύ αυτών των αλλαγών και της μείωσης της φυσικής δραστηριότητας σε μεγαλύτερη ηλικία, αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλώνουμε, το να παραμείνουμε δραστήριοι γίνεται ακόμη πιο δύσκολο.
Αξίζει να το προσπαθήσουμε περισσότερο…
«Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι διατηρούν τη φυσική δραστηριότητα από τη μέση ηλικία, πολύ πριν αρχίσουν να βλέπουν πτώσεις που οφείλονται εν μέρει σε εγκεφαλικούς μηχανισμούς, με στόχο να ενισχύσουν τους γνωστικούς πόρους που τους βοηθούν να είναι δραστήριοι», υπογραμμίζει ο Μόρις.
«Βλέπουμε είναι ότι όλο αυτό είναι ένας κύκλος. Η άσκηση ωφελεί τον εγκέφαλο και ο εγκέφαλος ωφελεί την ικανότητά μας να εμπλεκόμαστε εκούσια στη φυσική δραστηριότητα», εξηγεί.
Το επόμενο βήμα για τους ερευνητές είναι να πραγματοποιήσουν κι άλλες μελέτες:
«Ήρθα στο Northeastern για να καταλάβω ειδικά πώς και γιατί οι άνθρωποι αθλούνται και τι μπορούμε να κάνουμε για να τους βοηθήσουμε να τροποποιήσουν τη συμπεριφορά τους με βάση συγκεκριμένες γνώσεις», καταλήγει.
